Co z podatkiem dochodowym w firmach małżonków

Ustawodawca w przypadku małżonków wprowadził pewne ograniczenia w kwestii stosowanej przez nich formy opodatkowania oraz sposobu opłacania zobowiązań w podatku dochodowym.

Pierwsze z wymienionych ograniczeń dotyczy możliwości opłacania ryczałtu ewidencjonowanego. Z tej formy opodatkowania nie mogą bowiem korzystać m.in. podatnicy podejmujący prowadzenie działalności w roku podatkowym po zmianie działalności wykonywanej:

• samodzielnie na działalność prowadzoną w formie spółki z małżonkiem,
• w formie spółki z małżonkiem na działalność prowadzoną samodzielnie przez jednego lub każdego z małżonków,
• samodzielnie przez małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka, jeżeli małżonek lub małżonkowie przed zmianą opłacali z tytułu prowadzenia tej działalności podatek dochodowy według skali (art. 8 ust. 1 pkt 5 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym...).

Drugie z wymienionych ograniczeń dotyczy opłacania zaliczek na podatek dochodowy (zarówno przez przedsiębiorców korzystających ze skali podatkowej, jak i opodatkowanych podatkiem liniowym) w systemie kwartalnym. Ten sposób regulowania zaliczek na pdof ustawodawca zarezerwował dla przedsiębiorców, którzy posiadają status małego podatnika lub rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej w roku podatkowym. Jednak podatnik rozpoczynający działalność gospodarczą nie może skorzystać z kwartalnych zaliczek, gdy w roku jej rozpoczęcia, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, działalność gospodarczą w tym samym zakresie prowadził jego małżonek, jeśli między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa.

Jednorazowa amortyzacja będąca pomocą de minimis stanowi w pdof preferencję dla osób fizycznych spełniających warunki do uznania ich za podatników rozpoczynających w roku podatkowym działalność gospodarczą oraz tzw. małych podatników. Zasady jej dokonywania sformułowane zostały w art. 22k ust. 8-13 ustawy o pdof. Przywilej ten nie dotyczy jednak m.in. podatnika rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej, jeśli w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, działalność taką prowadził małżonek tej osoby, jeżeli między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa (art. 22k ust. 11 ustawy o pdof).

Praktyką powszechnie stosowaną przez małżonków prowadzących odrębne firmy jest wykorzystywanie w nich podlegających amortyzacji składników stanowiących ich współwłasność.

Procedura określania wartości początkowej takiego składnika, czyli środka trwałego, którego podatnik jest współwłaścicielem, wynika z art. 22g ust. 11 ustawy o pdof. W zawartych w nim uregulowaniach wskazano, że generalnie wartość tę ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika. Ta zasada nie obowiązuje jednak w stosunku do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie. Zatem, gdy małżonkowie prowadzą odrębne działalności gospodarcze i korzystają w nich ze wspólnego składnika majątku, każdy z nich może dla celów amortyzacji przyjąć jego wartość początkową odpowiadającą tylko wykorzystywanej przez siebie części.

W praktyce występuje także wiele przypadków, w których jeden z małżonków przekazuje środek trwały ze swojej działalności do działalności drugiego z nich. Gdy takiemu przekazaniu towarzyszy zmiana działalności wykonywanej samodzielnie przez jednego z małżonków na działalność wykonywaną samodzielnie przez drugiego z nich, to małżonek, który przejmie środek trwały, powinien - jak wynika z art. 22g ust. 13 pkt 5 ustawy o pdof - kontynuować amortyzację rozpoczętą przez poprzednika. To z kolei oznacza obowiązek ustalenia jego wartości początkowej w tej samej wysokości, stosowania tej samej metody amortyzacji oraz uwzględnienia dokonanych odpisów amortyzacyjnych (art. 22h ust. 3 ustawy o pdof) - przykład.

Bywają również sytuacje, w których pomiędzy firmami małżonków, w małżeństwie których obowiązuje wspólność majątkowa, dochodzi do przekazania towarów handlowych. W opinii fiskusa (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 9 lutego 2021 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.903.2020.1.AP) w takich okolicznościach po stronie małżonka przejmującego towar spełnione zostają warunki wskazane w art. 22 ust. 1 ustawy o pdof. W konsekwencji, wydatki poniesione ze wspólnych środków finansowych na zakup towarów handlowych, które przykładowo żona otrzymała od męża, mogą obciążać koszty w firmie żony. Jednocześnie mąż, gdy zdążył już ich wartością obciążyć koszty podatkowe w swojej firmie, po przekazaniu ich żonie powinien je z tych kosztów wyłączyć.

Poza składnikami wspólnymi w działalności gospodarczej jednego z małżonków mogą służyć składniki majątku odrębnego drugiego z nich. Pośród warunków uznania składnika majątkowego za środek trwały ustawa o pdof wymienia posiadanie przez podatnika prawa własności lub współwłasności. Zatem gdy własność danego składnika przysługuje tylko jednemu z małżonków, to nie może on stanowić w firmie drugiego małżonka składnika majątku trwałego.

Natomiast na potrzeby obciążania kosztów wydatkami na bieżącą eksploatację takiego składnika w działalności tego małżonka, który nie jest jego właścicielem, małżonkowie powinni zawrzeć umowę. Nie musi ona przewidywać odpłatności, co oznacza, że wystarczająca jest tu umowa użyczenia. Po stronie małżonka korzystającego nieodpłatnie z rzeczy drugiego z nich nie dojdzie jednak z tego tytułu do powstania opodatkowanego przychodu. Wartość nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn korzysta bowiem ze zwolnienia od pdof (art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o pdof).

W listopadzie 2020 r. żona zlikwidowała działalność gospodarczą. W działalności tej wykorzystywała samochód ciężarowy o wartości początkowej 114.000 zł, który amortyzowała metodą liniową według stawki 20 proc. Na dzień likwidacji działalności wartość odpisów amortyzacyjnych od tego pojazdu zaliczona do kosztów podatkowych wyniosła 51.300 zł.

W marcu 2021 r., rozpoczynając działalność w tym samym zakresie, mąż przyjął ten samochód na stan środków trwałych. Jego wartość początkową ustalił na 114.000 zł, a kontynuując amortyzację metodą liniową obciąży koszty odpisami amortyzacyjnymi o wartości 62.700 zł.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.)

Ustawa z dnia 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym... (Dz. U. z 2020 r. poz. 1905 ze zm.)

autor: Agata Cieśla
Gazeta Podatkowa nr 66 (1837) z dnia 2021-08-19

Biznes INTERIA.PL na Twitterze. Dołącz do nas i czytaj informacje gospodarcze