Nie wszyscy równi w obliczu VAT

Mediatorzy to kolejna grupa zawodowa, która musi płacić VAT od czynności podejmowanych na zlecenie prokuratury, organów ścigania czy sądów. Interpretację taką otrzymał z urzędu skarbowego jeden z naszych czytelników. Stanowisko fiskusa potwierdzają również orzeczenia sądów administracyjnych i opinie ekspertów.

Problem opodatkowania VAT kosztów zwracanych za czynności dokonywane przez profesjonalistów pojawił się po wprowadzeniu nowej ustawy o VAT. O interpretacje w tej sprawie zwracały się różne grupy podatników: adwokaci, biegli, tłumacze. Fiskus twierdził konsekwentnie: VAT trzeba płacić. Problem polega jednak na tym, że niektóre grupy zawodowe mogą liczyć na zwrot kosztów powiększonych o VAT (np. adwokaci), inne zaś VAT muszą zapłacić z własnej kieszeni (np. mediatorzy). Resorty sprawiedliwości i finansów nie mogą dojść w tej sprawie do porozumienia.

Sąd nie odpowiada

Aby móc wyłączyć mediatora, adwokata czy biegłego z kategorii podatników VAT, sąd jako zlecający czynności musiałby wziąć za nie odpowiedzialność. Tymczasem organy podatkowe twierdzą, że we wszystkich przypadkach sąd jako zlecający i organ procesowy nie bierze odpowiedzialności za wykonywane przez przyjmującego zlecenie określonych czynności wobec osób trzecich. W interpretacji z 17 kwietnia 2007 r. taką samą zasadę potwierdził naczelnik Urzędu Skarbowego w Suwałkach w odniesieniu do mediatora (US IV-443/4/21/07). Wyjaśnił, że w świetle art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, wykonując usługi mediatora na mocy postanowień organów ścigania, prokuratury czy sądu, podatnik nie podlega wyłączeniu z grona podatników z uwagi na niespełnienie warunku odpowiedzialności zlecającego za wykonywanie przez niego czynności. Oznacza to opodatkowanie wynagrodzenia mediatora zwróconego przez sąd 22-proc. stawką VAT.

Podobnego zdania, tym razem w stosunku do adwokatów udzielających pomocy prawnej z urzędu, był Naczelny Sąd Administracyjny. W wyroku z 20 lutego 2007 r. potwierdził, że adwokaci nie korzystają z wyłączenia z kategorii podatników VAT (sygn. akt IFSK1220/05). Jak podkreślił sąd, w relacji między adwokatem działającym z urzędu a sądem nie zachodzi stosunek prawny zbliżony do stosunku między pracownikiem a pracodawcą.

Mediator zapłaci

Wątpliwości, że mediatorzy powinni być zaliczani do grona podatników VAT, nie mają też eksperci.

Przemysław Polkowski, doradca podatkowy z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, wyjaśnia, że rozróżnia się m.in. przychody z działalności gospodarczej oraz z działalności wykonywanej osobiście.

- Mediator uzyskuje przychód z tych źródeł równolegle, mimo że co do zasady wykonuje faktycznie te same czynności, tj. mediację na rzecz stron - podkreśla Przemysław Polkowski.

Dodaje, że opodatkowanie VAT mediacji wykonywanej w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej nie budzi wątpliwości. Podmiot wypełnia przesłanki niezbędne do uznania go za podatnika w rozumieniu art. 15 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).

Zdaniem naszego rozmówcy nie jest spełniony jeden z warunków wyłączenia z VAT dotyczący odpowiedzialności zlecającego za wykonanie czynności przez zleceniobiorcę. Zatem słusznie wskazano, że mediator będzie podatnikiem VAT, nieobjętym zwolnieniem podmiotowym z art. 113 ustawy o podatku od towarów i usług.

Tego samego zdania jest również Marta Szafarowska, doradca podatkowy w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy.

- Analizując interpretacje organów podatkowych na temat czynności wykonywanych przez biegłych bądź mediatorów sądowych, trudno jest nie zgodzić się z powszechnie w nich prezentowanym stanowiskiem, że czynności te podlegają opodatkowaniu VAT - podkreśla.

Nie powinien budzić wątpliwości status tych czynności jako usług. Tymi ostatnimi są bowiem świadczenia niestanowiące dostawy towarów.

Odnosząc się do drugiej kwestii, tj. do wykonywania czynności w ramach działalności gospodarczej, Marta Szafarowska wskazuje, że jeśli wykonywane są one przez mediatora bądź biegłego sądowego, nie mogą być z zakresu tej działalności wyłączone. Chodzi tu przede wszystkim o odpowiedzialność za działania tych osób, którą osoby te zawsze ponosić będą wobec osób trzecich.

- Trudno argumentować, by odpowiedzialność taką ponosił wobec osób trzecich sąd, który zleca wykonanie czynności mediatorowi czy też biegłemu - dodaje nasza rozmówczyni.

Tym samym czynności te stanowią nie tylko usługi w rozumieniu tej ustawy, ale także wykonywane są w ramach prowadzonej (w świetle ustawy o VAT) działalności gospodarczej.

Zwrot nie dla każdego

Znalazł się jednak sposób na ujednolicenie stanowiska w sprawie opodatkowania czynności wykonywanych przez profesjonalistów na zlecenie sądu. W przepisach wykonawczych określających zasady i zakres zwrotu kosztów sądowych dodano jeden przepis. Na jego mocy sąd orzekając o zwrocie kosztów, powiększa go o VAT. Problem w tym, że jak na razie dotyczy to tylko adwokatów i radców prawnych. Pozostali podatnicy płacą podatek z własnej kieszeni.

Jak wyjaśnia Tomasz Jaskłowski, zastępca dyrektora Departamentu Organizacyjnego Ministerstwa Sprawiedliwości, problem VAT dotyczy wszystkich zawodów prawniczych.

- O ile mamy jasność co do sytuacji adwokatów i radców prawnych, o tyle w przypadku biegłych, tłumaczy, a także komorników sprawa nie jest rozwiązana - tłumaczy.

W odniesieniu do adwokatów i radców prawnych świadczących pomoc prawną z urzędu kwestia VAT została uregulowana w specjalnych rozporządzeniach. W obydwu przypadkach do kosztów pomocy prawnej doliczany jest VAT.

Od dłuższego czasu toczy się spór między Ministerstwem Sprawiedliwości i Ministerstwem Finansów.

- Ministerstwo Sprawiedliwości uważa, że biegli i tłumacze w ogóle nie podlegają VAT w zakresie swoich czynności wykonywanych na zlecenie sądu - podkreśla Tomasz Jaskłowski.

Przeciwnego zdania jest resort finansów. Trwa wymiana pism między resortami, która ma tę kwestię rozwiązać.

- Mamy przygotowany projekt, zgodnie z którym kwestie opodatkowania wynagrodzenia biegłych oraz tłumaczy byłaby rozwiązane w sposób analogiczny do adwokatów i radców - zastrzega.

Zgodnie z projektem, również biegli otrzymywaliby wynagrodzenie powiększone o VAT. Na podobne rozwiązania mogliby liczyć również mediatorzy. Jak tłumaczy Tomasz Jaskłowski resort sprawiedliwości jest gotowy zmienić przepisy wykonawcze, jednak wolałby, aby to resort finansów zaaprobował jego interpretację.

Aleksandra Tarka