Darmowe wykorzystywanie cudzego majątku

Nie zawsze jednak przedsiębiorca płaci za udostępnione mu przez osoby trzecie ruchomości oraz nieruchomości. Zdarza się, że korzysta z nich nieodpłatnie - najczęściej na podstawie umowy użyczenia. Nieodpłatnie nie oznacza jednak bez skutków w podatku dochodowym.

Używając uzyskujesz przychód

Umowa użyczenia polega na tym, że użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Jej przedmiotem mogą być rzeczy ruchome, jak i nieruchomości. Nie można natomiast wziąć w użyczenie pieniędzy oraz praw majątkowych.

Przedsiębiorca, który w działalności gospodarczej korzysta ze składników majątku oddanych mu nieodpłatnie do używania (np. na podstawie umowy użyczenia) uzyskuje w ten sposób przysporzenie majątkowe. Dlatego zobowiązany jest do ustalenia przychodu z tego tytułu, który zaliczany będzie do przychodów z działalności gospodarczej.

Przychód ten nie będzie opodatkowany, jeżeli rzecz ruchoma lub nieruchomość zostanie przedsiębiorcy użyczona przez osobę zaliczaną do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Świadczenie to będzie wówczas korzystało ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o pdof. Natomiast, gdy użyczającym będzie osoba inna niż wskazane powyżej - przychód należy opodatkować. U przedsiębiorcy przychód powstanie w miesiącach faktycznego używania użyczonych mu składników.

Jak obliczyć przychód?

Sposoby ustalania wysokości przychodów z tytułu nieodpłatnych świadczeń zostały określone w art. 11 ust. 2-2b ustawy o pdof. Wynika z niego, że wartość świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania. Natomiast wartość innych nieodpłatnych świadczeń ustala się następująco:

jeśli przedmiotem świadczeń są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców,

jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu,

jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnianie lokalu lub budynku - według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,

w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

Jeżeli świadczenie otrzymane przez podatnika jest częściowo odpłatne, wówczas przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń, ustaloną według omówionych wyżej zasad, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.

Przykład

Tadeusz K., wykonujący w ramach działalności gospodarczej usługi transportowe, w okresie od marca do października 2008 r. używał naczepę specjalistyczną do ciągnika siodłowego (chłodnię) udostępnioną przez znajomego na podstawie umowy użyczenia.

Z tytułu nieodpłatnego korzystania z tej naczepy zobowiązany jest ustalić przychód za każdy miesiąc jej używania. Do ustalenia wartości przychodu powinien przyjąć cenę rynkową wynajmu takich naczep na terenie swojego działania.

Koszty ponoszone na użyczone składniki

Kodeks cywilny, który reguluje kwestie umowy użyczenia wskazuje, że biorący rzecz do używania na podstawie umowy użyczenia ponosi zwykłe koszty jej utrzymania. Przedsiębiorcy korzystający nieodpłatnie z cudzych rzeczy mogą rozliczać wydatki ponoszone w związku z ich używaniem i zaliczać je do kosztów uzyskania przychodów, o ile wydatki te mieszczą się w zakresie art. 22 ust. 1 ustawy o pdof. Oznacza to, że muszą one być ponoszone w celu uzyskania przychodów lub też zachowania albo zabezpieczenia ich źródła i nie mogą znajdować się w katalogu wydatków niestanowiących kosztów, zawartym w art. 23 ust. 1 tejże ustawy.

Wobec powyższego, przedsiębiorcy używający nieodpłatnie obce rzeczy mogą zaliczyć w ciężar kosztów wydatki eksploatacyjne, np. za dostawy energii elektrycznej, gazu, wody, wywóz nieczystości itp. Ponadto, ze względu na obowiązek utrzymania rzeczy w stanie niepogorszonym, przedsiębiorcy są zobowiązani do dokonywania bieżących napraw, wymiany zużytych części, czy konserwacji używanych przedmiotów.

Warto w tym miejscu zwrócić szczególną uwagę na wykorzystywane przez przedsiębiorców w działalności gospodarczej na podstawie umowy użyczenia samochody osobowe. Wydatki ponoszone na ich bieżącą eksploatację będą ograniczone limitem wynikającym z tzw. kilometrówki, czyli iloczynu stawki za jeden kilometr przebiegu i liczby faktycznie przejechanych kilometrów (art. 23 ust. 1 pkt 46 ustawy o pdof). Aby wydatki te podatnik mógł zaliczyć do kosztów firmowych, dodatkowo powinien prowadzić ewidencję przebiegu pojazdu.

Jednocześnie należy podkreślić, że biorący rzecz ruchomą lub nieruchomość do używania nie jest właścicielem użyczonych składników majątku, dlatego też nie może ich amortyzować. Natomiast amortyzacji, niezależnie od przewidywanego okresu używania, podlegają nakłady inwestycyjne, tzw. inwestycje w obcych środkach trwałych, które podatnik poniósł na użyczone mu składniki majątku. W tym przypadku dla dokonywania odpisów amortyzacyjnych duże znaczenie ma długość trwania umowy użyczenia. Po zakończeniu korzystania z ulepszonego składnika cudzego majątku podatnik traci bowiem prawo do zaliczania odpisów amortyzacyjnych do kosztów z powodu wygaśnięcia związku między poniesionym wydatkiem a prowadzoną działalnością gospodarczą.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).

autor: Agata Cieśla

Gazeta Podatkowa Nr 500 z dnia 2008-10-23