Zaległy urlop wykorzystaj do 31 marca

Urlop, którego pracownik nie wykorzystał w roku, w którym nabył do niego prawo, staje się urlopem zaległym. Takiego urlopu należy udzielić pracownikowi najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. Pamiętaj jednak, że roszczenie o udzielenie zaległego urlopu wypoczynkowego przedawnia się po trzech latach.

1) W jakim terminie pracownicy powinni wykorzystać zaległe urlopy wypoczynkowe?

Urlop niewykorzystany w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo staje się urlopem zaległym. Zaległego urlopu należy udzielić pracownikowi najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. Nie dotyczy to części urlopu udzielanego w trybie żądania przez pracownika (art. 168 K.p.).

Przepisy powołanej normy mają w praktyce zastosowanie w przypadku:

• fakultatywnego przesunięcia terminu urlopu (art. 164 K.p.),

• obligatoryjnego przesunięcia terminu urlopu (art. 165 K.p.),

• niemożności wykorzystania urlopu (art. 166 K.p.),

• odwołania z urlopu (art. 167 K.p.).

Pracodawca jest obowiązany udzielać urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo, w terminie ustalonym w planie urlopów albo uzgodnionym z pracownikiem.
 

Zaległy urlop a wypłata ekwiwalentu. Dołącz do dyskusji

Nieudzielenie urlopu do 31 marca następnego roku nie skutkuje utratą prawa do urlopu zaległego. Roszczenie o urlop ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 291 K.p.).

Kwestia udzielania zaległego urlopu była rozpatrywana przez Sąd Najwyższy. Jak wynika z wyroku z dnia 25 sierpnia 2004 r. (sygn. akt I PZP 4/04, Wspólnota 2004/19/54), nie można jednoznacznie stwierdzić, czy pracodawca może jednostronnie skierować pracownika na zaległy urlop wypoczynkowy. Odpowiedź zależy od okoliczności. Pracodawca powinien rozważyć, czy udzielając urlopu w konkretnej sytuacji nie naruszy praw pracowniczych. Musi też pamiętać, że nie udzielając pracownikowi urlopu wypoczynkowego, jeśli było to możliwe, może narazić się na karę grzywny, bo takie działanie jest traktowane jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 282 § 1 pkt 2 K.p.).

Natomiast w wyroku z dnia 24 stycznia 2006 r. (sygn. akt I PK 124/05, M.P.Pr. 2006/3/119) Sąd Najwyższy stwierdził, że: „Pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody”. Z powołanego orzeczenia wynika, iż w sytuacji gdy pracownik odmawia pójścia na zaległy urlop, pracodawca może udzielić mu urlopu, wyznaczając termin jego rozpoczęcia i wręczając kartę urlopową. Wyrok jednak zapadł w indywidualnej sprawie i nie może być traktowany jak wiążąca wykładnia przepisów prawa urlopowego.

Zwracamy uwagę! Wskazany termin udzielania urlopu zaległego nie dotyczy części urlopu, który w ubiegłym roku był tzw. urlopem na żądanie, o czym pisaliśmy w UiPP nr 2/2010, str. 49-50.

2) Kiedy następuje przedawnienie roszczenia o urlop wypoczynkowy?

Roszczenie o udzielenie urlopu wypoczynkowego przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stało się wymagalne (art. 291 § 1 K.p.). Rozpoczęcie biegu tego terminu następuje bądź z końcem roku kalendarzowego, za który urlop przysługuje (art. 161 K.p.), bądź najpóźniej z końcem pierwszego kwartału roku następnego, jeżeli urlop został przesunięty na ten rok z przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy (art. 168 K.p.). Tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2001 r. (sygn. akt I PKN 367/00, OSNP 2003/2/38).

Ogólna zasada wynikająca z art. 161 K.p., określająca termin wymagalności roszczenia o urlop wypoczynkowy, nie będzie jednak miała zastosowania w sytuacji, gdy szczególne przepisy Kodeksu pracy lub innych aktów normatywnych przewidują obowiązek udzielenia przez pracodawcę urlopu w innym okresie lub z nadejściem określonej daty (np. urlop wypoczynkowy po urlopie macierzyńskim, urlop młodocianego).

3) Pracownik wrócił do pracy po okresie zasiłkowym i ma niewykorzystane urlopy za okres dwóch lat. Czy w tych okolicznościach jest dopuszczalne wypłacenie ekwiwalentu pieniężnego w zamian za zaległe urlopy wypoczynkowe?

Nie jest to możliwe w czasie trwającego zatrudnienia. Pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy jedynie w przypadku, gdy następuje rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy. Pracodawca nie wypłaca ekwiwalentu tylko wówczas, gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania przez pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę, zawartej z tym samym pracodawcą, bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy (art. 171 K.p.).

4) Jak pracodawca powinien postąpić w sytuacji, gdy pracownik nie zamierza korzystać z urlopu wypoczynkowego i twierdzi, że zrzeka się prawa do urlopu zaległego?

Pracownik nie może skutecznie zrzec się prawa do urlopu ani przenieść tego prawa na inną osobę (art. 152 § 2 K.p.). Prawo do urlopu, podobnie jak prawo do wynagrodzenia, ma charakter osobisty i niezbywalny. Ta niezbywalność w praktyce oznacza, iż jakiekolwiek porozumienie z pracodawcą o nieskorzystaniu z urlopu jest nieważne.

Uprawnienie do urlopu wypoczynkowego jest ściśle związane z pracowniczym stosunkiem pracy, niezależnie od podstawy prawnej zatrudnienia i wymiaru czasu pracy i dotyczy każdej osoby świadczącej pracę, na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania i spółdzielczej umowy o pracę. Jeśli urlop nie zostanie wykorzystany w całości lub w części w terminie wynikającym z planu urlopów lub z porozumienia z pracownikiem, pracodawca ma obowiązek udzielenia tego urlopu najpóźniej do 31 marca następnego roku kalendarzowego. Wymieniony termin ma charakter jedynie instrukcyjny, gdyż po jego upływie urlop nie przepada.

Aby uniknąć sytuacji, jak przedstawiona w treści pytania, pracodawca powinien urlop pracownikowi zaplanować (uzgodnić z nim termin wykorzystania), a następnie udzielić np. wręczając kartę urlopową.

Ubezpieczenia i Prawo Pracy Nr 3 z dnia 2010-02-01

GOFIN podpowiada