Niewypłacalność pracodawcy a prawa pracowników

Zmiany weszły w życie w lutym 2010 roku. Druk sejmowy Nr 2023 z dn. 25.03.2009 r. dotyczy zmian do ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (dalej: Ustawa). Zgodnie z ww. drukiem, do Ustawy mają zostać wprowadzone dwa nowe przepisy - art. 8a oraz 12a.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż zmiany do Ustawy zostały już uchwalone ustawą o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy i weszły w życie z dniem 19.02.2010 r. Oprócz zawartych zmian, do Ustawy zostanie dodany jeszcze przepis art. 22a. Ponadto zmienione zostało brzmienie przepisów art. 13 i art. 23 ust. 1 Ustawy.

Celem zmian do Ustawy jest umożliwienie wypłaty przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (dalej: FGŚP) zaliczek na poczet pracowników w sytuacji, gdy brak jest osób uprawnionych do reprezentacji niewypłacalnego pracodawcy. Zmiany te powstały w obliczu sytuacji jaka miała miejsce w przypadku spółki Hanpol Electronics Sp. z o.o. z siedzibą w Łodzi. Spółka ta została faktycznie porzucona przez wspólników i członków jej organów, zaprzestała faktycznie prowadzenia działalności gospodarczej a najcenniejsze składniki majątkowe zostały wyprzedane przez właściciela. W związku z nieobecnością właściciela i jednocześnie prezesa spółki pracownicy nie mogli złożyć wypowiedzeń, ani otrzymać świadectw pracy, nie mogli więc zarejestrować się jako osoby bezrobotne, ani szukać nowego zajęcia. W celu zatem zapewnienia ochrony pracowników przed niewypłacalnymi pracodawcami w sytuacji "porzucenia" pracowników przez pracodawcę wprowadzono ww. zmiany.

W obowiązującym stanie prawnym brak jest przepisów, które umożliwiałyby szybką wypłatę wynagrodzeń pracowników "opuszczonych" przez pracodawców, pomimo, że przepisy art. 3 - 8 Ustawy dość szeroko definiują niewypłacalność pracodawcy, z którym to stanem Ustawa wiąże możliwość uruchomienia środków z FGŚP. Obecnie obowiązujące terminy do wydania przez sądy właściwych rozstrzygnięć oraz czas trwania ewentualnych postępowanń odwoławczych powodują, że wypłata świadczeń z FGŚP następuje po upływie kilku miesięcy lub nawet w jeszcze dalszym terminie od daty zaprzestania regulowania przez pracodawcę zobowiązań wobec pracowników. Stan ten powoduje, że pracownicy są pozbawieni często niezbędnych środków utrzymania siebie i rodziny.

Przepis art. 8a Ustawy wprowadza nowy tytuł niewypłacalności pracodawcy, wynikajacej z niezaspokojenia roszczeń pracowniczych z powodu braku środków finansowych w przypadku faktycznego zaprzestania działalności przez pracodawcę, trwającego dłużej niż 2 miesiące. Natomiast przepis art. 12a Ustawy przewiduje rozwiązanie umożliwiające jak najwcześniejszą wypłatę zaliczek z tytułu świadczeń pracowniczych na poczet niezaspokojonych roszczeń pracowniczych. W przypadku bowiem braku osób uprawnionych do reprezentacji niewypłacalnego pracodawcy Kierownik Biura Terenowego FGŚP będzie wypłacał, na wniosek pracownika, zaliczkę w wysokości nie wyższej jednak niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Wypłata pozostałej części niezapokojonych roszczeń pracowniczych, ponad wypłaconą zaliczkę nastąpi na podstawie art. 16 Ustawy.

Niemniej jednak pracownik składający wniosek do Kierownika Biura Terenowego FGŚP będzie zobowiązany do:

1. złożenia oświadczenia, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o pozostawaniu w stosunku pracy z danym pracodawcą, rodzaju niezaspokojonych roszczeń pracowniczych i ich wysokości,
2. uprawdopodobnienia wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub
3. przedłożenia dowodów potwierdzających złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Kierownik Biura Terenowego FGŚP będzie miał prawo do uzyskania niezbędnych informacji, w szczególności w zakresie składania deklaracji i płacenia podatków, wyrejestrowania pracowników lub płatnika z ZUS, ustaleń PIP dokonanych w trakcie kontroli i inspekcji oraz komornika w trakcie prowadzonych przeciwko danemu pracodawcy postępowań egzekucyjnych. Ponadto kierownik Biura będzie mógł żądać od pracodawcy dokumentów potwierdzających faktyczne zaprzestanie działalności, w tym także będzie miał możliwość wglądu do dokumentacji w miejscu działalności pracodawcy.

Poza tym obok przepisów art. 8a i 12a został dodany przepis art. 22a wprowadzający delegację ustawową dla Ministra właściwego dla spraw pracy w zakresie określenia wzoru wniosku pracownika o wypłatę zaliczki oraz trybu składania wniosków.

Elżbieta Burzyński

radca prawny, Kancelaria Prawna IURICO

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 08.01.2010 r. o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy - Dz.U. z 2010 r. Nr 18, poz. 100