Gdy pracownicy nadużywają zwolnień lekarskich

​Brak wystarczającej liczby dni urlopu wypoczynkowego lub odmowa jego przyznania, np. gdy nadarzy się okazyjny, bardzo atrakcyjny wyjazd zagraniczny, skłaniają niekiedy pracowników do usprawiedliwienia nieobecności w pracy zwolnieniem lekarskim.

Dzieje się tak zwłaszcza w okresie wakacyjnym, co znacznie utrudnia pracodawcom organizację pracy. Dlatego warto pamiętać, iż ubezpieczeni niezdolni do pracy mogą zostać poddani kontroli, która powinna być nasilana szczególnie w okresach, w których występuje zwiększona absencja z powodu choroby lub sprawowania opieki.

Cel zwolnienia od pracy

Gdy choroba uniemożliwia pracownikowi wykonywanie pracy, na tę okoliczność wystawiane jest mu stosowne zaświadczenie lekarskie, zwane potocznie zwolnieniem lekarskim. Obecnie może być ono sporządzone w formie elektronicznej (tzw. e-zwolnienie) lub na formularzu ZUS ZLA. Jest ono podstawą nie tylko do usprawiedliwienia nieobecności w pracy, ale również do wypłaty świadczeń chorobowych, tj. odpowiednio:

Reklama

- wynagrodzenia chorobowego, o którym mowa w art. 92 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.) i
- zasiłku chorobowego.

Zwolnienie od pracy powinno być jednak przeznaczone wyłącznie na leczenie i rehabilitację, w celu jak najszybszego odzyskania zdrowia, a tym samym i zdolności do pracy. Nie może być natomiast wykorzystywane np. zamiast nieudzielonego urlopu wypoczynkowego.

Świadczenia chorobowe wypłacane z funduszu płatnika składek lub z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mają na celu choćby częściowe zrekompensowanie utraconych zarobków za okres absencji chorobowej.

Nieprawidłowe jego wykorzystywanie

Niestety, w praktyce okres absencji chorobowej nierzadko wykorzystywany jest przez pracowników m.in. na:

- wykonywanie czynności, na które świadcząc pracę nie ma czasu, np. na zrobienie remontu mieszkania, porządków świątecznych lub prac w ogrodzie albo
- wyjazd na wycieczkę lub wczasy, a także
- wykonywanie innej pracy zarobkowej.

Oczywiście jest to prawnie zabronione i pociąga za sobą określone konsekwencje.

Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Świadczenie chorobowe nie przysługuje również w przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.

Stanowi o tym art. 17 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Co istotne, za nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia od pracy można utracić prawo nie tylko do zasiłku chorobowego wypłacanego z ubezpieczenia chorobowego. Dotyczy to również pozostałych świadczeń należnych osobom niezdolnym do pracy z powodu choroby, w tym również z ubezpieczenia wypadkowego, a także świadczenia wypłacanego osobom zwolnionym od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny.

Wymagana kontrola

Wspomniane wcześniej okoliczności uzasadniające pozbawienie prawa do świadczenia chorobowego, w świetle art. 17 ust. 3 ustawy zasiłkowej powinny być ustalone w trybie:

- kontroli ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz
- formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.

Do przeprowadzenia stosownej kontroli uprawnieni są:

- płatnicy składek upoważnieni do wypłaty zasiłków swoim ubezpieczonym, a więc zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego (według stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego lub na pierwszy miesiąc zgłoszenia do tego ubezpieczenia) powyżej 20 osób - w stosunku do swoich ubezpieczonych oraz
- ZUS - w stosunku do pozostałych ubezpieczonych.

Szczegółowe zasady i tryb kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich określa wydane w tej sprawie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, zwane dalej rozporządzeniem.

Pracodawca może przeprowadzić kontrolę prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy także za okres, za który pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas choroby wypłacane ze środków pracodawcy. Podlega jej każde zwolnienie, bez względu na wskazania lekarskie, tj. zarówno, gdy lekarz leczący wskazał w nim, iż "chory powinien leżeć", jak i w przypadku adnotacji "chory może chodzić".

Częstotliwość kontroli

Jak często powinna być przeprowadzana w zakładzie pracy kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia od pracy ubezpieczonych i czy można wcześniej przygotować jej harmonogram? Ta kwestia również została uregulowana w § 7 rozporządzenia.

W świetle przywołanego przepisu, kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy powinna być:

- dokonywana w miarę potrzeby, bez ustalania z góry stałych jej terminów,
- nasilana szczególnie w okresach, w których występuje zwiększona absencja z powodu choroby lub sprawowania opieki (np. w okresie wakacji).

Upoważnienie

Osoba kontrolująca prawidłowość wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy powinna posiadać wystawione przez płatnika składek imienne upoważnienie. Jego wzór został określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

Uprawnia ono do wykonywania kontroli w miejscu:

- zamieszkania,
- czasowego pobytu (adres pobytu w okresie orzeczonej niezdolności do pracy z powodu choroby podawany jest w zaświadczeniu lekarskim) lub
- miejscu zatrudnienia osoby kontrolowanej, albo w innym miejscu, jeżeli z posiadanych informacji wynika, że jest to celowe.

Protokół z kontroli

W razie stwierdzenia nieprawidłowości w trakcie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia od pracy, osoba kontrolująca powinna na tę okoliczność sporządzić protokół. Jego wzór stanowi załącznik nr 2 do rozporządzenia. Podaje się w nim m.in. na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy.

Sporządzony protokół należy przedłożyć ubezpieczonemu w celu wniesienia przez niego uwag.

Formularze upoważnienia i protokołu dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale Zasiłki i świadczenia. 

Protokołu kontroli nie sporządza się, jeżeli w trakcie przeprowadzania kontroli nie stwierdzono wykonywania pracy zarobkowej ani wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem.

Czy pracownik na pewno jest chory?

Zdarza się, że pracodawcy mają wątpliwości, czy pracownik nie symuluje choroby, aby otrzymać zwolnienie od pracy, wykorzystywane później do innych celów. W tym przypadku również nie muszą być bezradni.

Prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich także bowiem podlega kontroli. Przeprowadzają ją lekarze orzecznicy ZUS na zasadach określonych w art. 59 ustawy zasiłkowej.

Pracodawcy mogą wystąpić do ZUS z wnioskiem o przeprowadzenie takiej kontroli, wykorzystując w tym celu np. przygotowany przez ZUS formularz OL-2 - Wniosek pracodawcy o kontrolę prawidłowości wystawienia zaświadczenia lekarskiego, w którym wskazuje się m.in.:

- dane identyfikacyjne pracownika,
- dane adresowe pracownika (adres jego pobytu w okresie orzeczonej niezdolności do pracy),
- serię i numer oraz okres na jaki zostało wystawione zaświadczenie lekarskie, które ma zostać poddane kontroli.

Jeśli zwolnienie lekarskie zostało wystawione na formularzu ZUS ZLA, do wniosku należy załączyć jego kserokopię lub skan.

W przypadku gdy podczas kontroli lekarz orzecznik ZUS określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy orzeczonej w zaświadczeniu lekarskim, wystawia zaświadczenie ZLA/K, które jest traktowane na równi z zaświadczeniem stwierdzającym brak przeciwwskazań do pracy na dotychczasowym stanowisku. Zaświadczenie to ubezpieczony jest zobowiązany dostarczyć swojemu płatnikowi składek.

Natomiast w razie uniemożliwienia badania lub niedostarczenia posiadanych wyników badań w wyznaczonym przez ZUS terminie, zaświadczenie lekarskie traci ważność od dnia następującego po tym terminie.

Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku organ rentowy wydaje decyzję o braku prawa do zasiłku, od której przysługuje odwołanie do sądu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27.07.1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz. U. nr 65, poz. 743)

Autor: Bożena Dziuba
Gazeta Podatkowa nr 44 (1398) z dnia 2017-06-01

GOFIN podpowiada


Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »