Prywatne uczelnie - student na uwięzi!

Uczelnie prywatne świadczą usługi edukacyjne na podstawie umów cywilnoprawnych, nienazwanych w Kodeksie cywilnym. Warunki umowy rzadko są negocjowane - zazwyczaj należy tylko podpisać gotowy formularz. Ale uwaga - z raportu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wynika, że aż 80 proc. ze zbadanych 190 uczelni prywatnych stosuje niezgodne z prawem wzorce umów.

Czesne regulowane

Najwięcej zastrzeżeń UOKiK dotyczyło prawa uczelni do dowolnej zmiany czesnego w trakcie trwania nauki, postanowień dotyczących wpisowego i innych opłat oraz rażąco wysokich konsekwencji finansowych dla studenta, który nie wywiązuje się z umowy. Typowe koszty związane z podjęciem nauki na uczelniach prywatnych to wpisowe, czesne i inne opłaty, na przykład za naukę dodatkowego języka obcego. Czytając umowę, trzeba skoncentrować się właśnie na tych elementach oraz terminach, warunkach i sposobie ich obliczenia, zmian i wpłaty. Najlepiej, jeśli wysokość opłat jest określona kwotowo w tekście umowy, w regulaminie studiów lub innym wiążącym dokumencie. Stwierdzenie, że wysokość czesnego ustala na przykład rektor, jest niezgodne z prawem.

Oczywiście nie można uczelni odmówić prawa do zmiany ceny, ważne jest jednak, by student mógł przynajmniej w przybliżeniu przewidzieć, co go czeka (na przykład indeksacja czesnego wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń w gospodarce czy wskaźnikiem inflacji).

Uwaga na umowy

Często w umowach pada sformułowanie, że "uczelnia nie zwraca opłat w przypadku rezygnacji z nauki". Oznacza to wprost, że rezygnując z nauki po miesiącu trwania semestru, nie odzyska się części czesnego. Jest to niedozwolone postanowienie umowne stwierdzone w 1/3 zbadanych podmiotów. To samo dotyczy opłat wpisowych - jeśli uczelnia nie przeprowadziła jeszcze całej procedury przyjęcia na studia (na przykład nie odbyły się jeszcze testy kwalifikacyjne), jest zobowiązana - na żądanie rezygnującego studenta - zwrócić część wpisowego. I jeszcze jedno - uczelnia nie ma prawa żądać od studenta żadnych opłat po odstąpieniu od umowy. W interesie studentów jest również dokładne określenie konsekwencji opóźnień we wpłacie czesnego. Zdarza się, że stopa odsetek za zwłokę jest wyższa, niż 365 proc. w stosunku rocznym. Rażąco wysokie koszty są niezgodne z prawem, ale akurat tą kwestię musi z reguły zweryfikować sąd cywilny - trudno jest bowiem stwierdzić, czy koszt jest "rażąco wysoki", czy nie. Regułą jest, że niewywiązywanie się z finansowych obowiązków wobec szkoły skutkuje skreśleniem z listy studentów. Powinno to być jednak precyzyjnie określone, na przykład "gdy opóźnienie przekroczy 30 dni od ostatniego dnia płatności".

Obowiązki uczelni

Uczelnie nagminnie unikają precyzowania swoich obowiązków wobec studentów. Zwykle zobowiązują się tylko do umożliwienia nauki w uzgodnionym systemie studiów i do wydania dyplomu, a i to tylko wtedy, gdy student nie zalega z opłatami. Jeśli umowa określa program studiów, jakość kadry dydaktycznej prowadzącej zajęcia, warunki materialne studiowania, kryteria upustów w kwocie czesnego oraz warunki przyznania stypendium, to znak, że jest się traktowanym poważnie, a uczelnia nie boi się wyartykułować na piśmie swoich obowiązków.

Niedozwolone klauzule

Gdy umowa zawiera niedozwolone klauzule, najbezpieczniej jest jej nie podpisywać i znaleźć bardziej rzetelnego usługodawcę. Jeśli jednak niezgodne z prawem treści znajdziemy już po podpisaniu umowy, to nie należy wpadać w panikę. Uczelnia nie może wyegzekwować od nas świadczeń niezgodnych z prawem nawet wówczas, gdy figuruje pod nimi nasz podpis. Wynika to bezpośrednio z postanowień Kodeksu cywilnego. Gdyby uczelnia miała inne zdanie, konieczna będzie rozprawa przed sądem. Jeśli nie chcemy sobie utrudniać życia, czytajmy dokładnie umowę i próbujmy coś wynegocjować. Nie zawsze się uda, ale zawsze pozostaje rezygnacja ze studiów.

Zanim podpiszesz

Dowiedz się w MENiS, czy szkoła otrzymała pozytywną opinię Państwowej Komisji Akredytacyjnej - listę szkół i kierunków ocenionych przez PKA znajdziesz na stronie www.menis.gov.pl/pka. Dokładnie przeczytaj umowę, a jeśli masz wątpliwości, zwróć się o pomoc do rzecznika konsumentów. Ich lista wraz z rejestrem niedozwolonych klauzul jest umieszczona na stronie UOKiK www.uokik.gov.pl.

Skontaktuj się z organizacjami studenckimi i zapytaj, czy nie było w przeszłości skarg na tę uczelnię.

Odwiedź siedzibę szkoły, porozmawiaj ze studentami i sprawdź, czy rzeczywistość pokrywa się z ofertą szkoły.

Przykłady klauzul uznanych przez UOKiK za niedozwolone:

- "Student może rozwiązać umowę ze skutkiem na koniec roku akademickiego, tj. 30 września każdego roku. W trakcie okresu wypowiedzenia Student zobowiązany jest do uiszczania rat czesnego w pełnym zakresie".

- "W każdym przypadku skreślenia z listy studentów, wydanie dokumentów Studentowi nastąpi po uregulowaniu przez Niego czesnego za rok akademicki, w którym nastąpiło skreślenie".

- "W przypadku rezygnacji studenta/ki ze szkoły w czasie obowiązywania niniejszej umowy uiszcza on tytułem odszkodowania kwotę 1.000,00 zł w kasie Szkoły lub na jej konto".

- "Za nieterminowe wpłaty czesnego podczas miesięcy wakacyjnych naliczane będzie czesne jak podczas miesięcy efektywnej nauki, tj. w wysokości 600 PLN za każdy miesiąc".

- "Interpretacji postanowień regulaminu studiów dokonuje rektor".

- "Wpłacone wpisowe i czesne nie podlegają zwrotowi, bez względu na powody rezygnacji ze studiów".

- "W przypadku uchybienia terminowi zapłaty czesnego w roku akademickim uczelnia będzie naliczać za każdy dzień zwłoki karę umowną w wysokości 60% w skali rocznej".

- "Student zobowiązuje się do regularnego uiszczania czesnego, którego wysokość ustalana będzie przez Władze Uczelni i podawana do wiadomości studentów. Czesne może ulegać zmianom".

- "Wysokość opłat za zaliczenia, egzaminy poprawkowe i komisyjne będzie podawana do wiadomości przed sesją egzaminacyjną".

- "Student nie będzie wnosił żadnych roszczeń w stosunku do Uczelni w przypadku, gdy nauczanie z uzasadnionych przyczyn zostanie zakończone na wniosek Władz Uczelni lub decyzją Ministra Edukacji Narodowej i Sportu".

- "W przypadku zwiększenia kosztów utrzymania Uczelnia zastrzega sobie prawo do zmiany wysokości czesnego oraz innych warunków umowy poprzez wywieszenie ogłoszenia w gablocie na terenie Uczelni oraz w Dziekanacie. Ogłoszenie to skutkuje zmianą treści umowy".

(Źródło: UOKiK - Raport z kontroli wzorców umownych stosowanych przez wyższe szkoły niepaństwowe)