Wyniki finansowe towarzystw ubezpieczeniowych w 2009 r.

Większość firm ubezpieczeniowych miała formę organizacyjną spółki akcyjnej (dwadzieścia dziewięć w dziale I i dwadzieścia osiem w dziale II), spośród dziewięciu towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, dwa prowadziły ubezpieczenia na życie. W towarzystwach zorganizowanych w formie spółek akcyjnych dominował kapitał zagraniczny, TUW-y miały przewagę polskich udziałowców. Pełny zakres ubezpieczeń w dziale I utrzymywało dziewięć zakładów, dziesięć prowadziło ubezpieczenia w czterech grupach (grupa 1 i 5 w kombinacji z dwiema innymi grupami ubezpieczeń na życie).

Sześć towarzystw oferowało ubezpieczenia w trzech grupach, z tego cztery firmy - ubezpieczenia na życie i na życie z funduszem inwestycyjnym w powiązaniu z ubezpieczeniem wypadku i choroby. Pięć zakładów ubezpieczało tylko ryzyka z grup 1 i 5. Trzy zakłady należące do zagranicznych akcjonariuszy w dziale I, obok ubezpieczeń bezpośrednich zajmowały się także reasekuracją czynną. W dziale II cztery największe towarzystwa miały uprawnienia do prowadzenia ubezpieczeń bezpośrednich we wszystkich grupach. Osiemnaście firm przyjmowało do ochrony ryzyka sklasyfikowane w mniej niż w osiemnastu a więcej niż dziesięciu grupach. Istniały także wyspecjalizowane firmy w zakresie ryzyk finansowych i prawnych. Ubezpieczenie ogólnej odpowiedzialności cywilnej (grupa 13) oferowało trzydzieści jeden zakładów, ubezpieczenia ogniowo-kradzieżowe - dwadzieścia osiem (grupa 8) i trzydzieści jeden (grupa 9), ubezpieczenie NNW (grupa 1), często sprzedawane w pakietach wraz z innymi produktami - trzydzieści, autocasco (grupa 3) - dwadzieścia sześć, ubezpieczenia komunikacyjnej OC (grupa 10) - dwadzieścia sześć. Ubezpieczenia, na które nie ma dużego popytu, takie jak np. ubezpieczenie pojazdów szynowych (grupa 4) prowadziło osiem towarzystw. Reasekuracją czynną w dziale II zajmowało się osiemnaście zakładów (w tym jeden powołany wyłącznie w tym celu), ale żaden nie pokrywał wszystkich klas ryzyka.

Suma bilansowa

rynku ubezpieczeń gospodarczych ogółem na koniec grudnia 2009 r. wyniosła 138 783 mln zł (wzrost w ciągu roku o 0,6%), z tego na dział I przypadało 87 772 mln zł (o 3,2% więcej niż przed rokiem), na dział II - 51 011 mln zł (o 3,4% mniej niż w końcu grudnia 2008 r.). Na towarzystwa ubezpieczeń na życie przypadało 63,2% aktywów ogółem (wzrost o 1,5 pkt proc.), na towarzystwa ubezpieczeń majątkowych 36,8% (spadek o 1,5 pkt proc.). Kapitałową przewagę działu I generowały aktywa netto ubezpieczeń na życie, gdzie ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający. Wartość tej pozycji wzrosła w analizowanym okresie do 31 660 mln zł (o 5 314 mln zł, tj. o 20,2%).

Lokaty środków własnych w obu działach ubezpieczeń obniżyły się: w ubezpieczeniach na życie do 52 016 mln zł (o 4,5%), w pozostałych ubezpieczeniach osobowych i majątkowych do 42 977 mln zł (o 4,7%). O ujemnej dynamice lokat w dziale ubezpieczeń na życie zdecydowało głównie obniżenie lokat terminowych w instytucjach kredytowych o ponad jedną czwartą pomimo wzrostu (o 6,7%) zaangażowania w dłużnych papierach wartościowych o stałej kwocie dochodów. Lokaty zakładów na życie w papiery o zmiennej kwocie dochodu (udziały, akcje, certyfikaty inwestycyjne) wzrosły (o 12,1%), ale nie miało to znaczącego wpływu na dynamikę lokat finansowych tego działu. W dziale II lokaty finansowe obniżyły się do 32 976 mln zł (o 9,8%), na co wpłynęły niższe lokaty w instytucjach kredytowych (o 37,8%) i papiery wartościowe o stałej kwocie dochodu (obniżenie wartości bilansowej o 9,2%) pomimo wzrostu (o 15,9%) zaangażowania w papiery o zmiennej kwocie dochodu (udziały, akcje, certyfikaty inwestycyjne). Utrzymało się, podobnie jak w poprzednich okresach sprawozdawczych, znacznie większe zaangażowanie ubezpieczycieli działu II niż działu I w udziały i akcje w podmiotach podporządkowanych. Tego typu inwestycje wyniosły na koniec grudnia 2009 r. odpowiednio 8 999 mln zł i 1 496 mln zł, i wzrosły w firmach majątkowych o 19,4%, a w towarzystwach życiowych o 6,1%. Główną pozycją pasywów były rezerwy techniczno ubezpieczeniowe, które - łącznie dla całego rynku - ukształtowały się w końcu grudnia 2009 r. na poziomie 100 083 mln zł (o 2,2% więcej w porównaniu z rokiem 2008). Rezerwy te w ubezpieczeniach na życie wyniosły 71 218 mln zł (wzrost o 0,3%), mimo zredukowania do 36 335 mln zł (o 12,5%) rezerwy 3 ubezpieczeń na życie. Największą wartość i dynamikę miała rezerwa ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający, która zwiększyła się do 31 628 mln zł (o 20,2%)2. Pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe w dziale I były kwotowo niewielkie, toteż ich wzrosty i spadki nie wywarły istotnego wpływu na wartość i stopę wzrostu rezerw w segmencie ubezpieczeń na życie. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe w dziale II wyniosły 28 865 mln zł (wzrost o 7,1%), na co wpłynęło podniesienie rezerwy składek i na pokrycie ryzyka niewygasłego do 11 558 mln zł (o 7,3%) oraz rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia do 16 298 mln zł (o 7,1%). O bezpieczeństwie funkcjonowania zakładów ubezpieczeń, obok rezerw adekwatnych do przyjętego do ochrony ryzyka, decyduje dostosowany do wymogów ostrożnościowych poziom kapitałów (środków) własnych. Łącznie, na koniec grudnia 2009 r. kapitały te wyniosły ogółem 28 981 mln zł (o 18,8% mniej niż na koniec grudnia 2008 r.). Kapitał własny towarzystw na życie zwiększył się z 11 460 mln zł do 13 491 mln zł (o 17,7%), w firmach chroniących pozostałe ryzyka osobowe i majątkowe zmniejszył się z 24 219 mln zł do 15 490 mln zł (o 36,0%). Kapitał podstawowy w obu działach ubezpieczeń miał zbliżoną wartość - 2 649 mln zł w dziale I i 2 791 mln zł w dziale II, ale dynamikę wyższą w ubezpieczeniach na życie (wzrost w ciągu roku o 5,8% wobec 2,4%). Kapitał własny w segmencie ubezpieczeń majątkowych był niewiele większy w porównaniu z działem ubezpieczeń na życie, ze względu na znaczne obniżenie wartości kapitału zapasowego z 12 898 mln zł do 4 475 mln zł oraz gorszy wynik finansowy roku bieżącego. Ujemnie na kapitały własne w obu działach wpływały nierozliczone straty z lat ubiegłych (1 172 mln zł w dziale I i 1 299 mln zł w dziale II). Składka przypisana brutto na rynku ubezpieczeń wyniosła ogółem 51 343 mln zł (obniżenie o 13,4% w porównaniu z końcem grudnia 2008 r.), z tego w ubezpieczeniach na życie 30 281 mln zł (o 22,3% mniej niż przed rokiem), w pozostałych ubezpieczeniach osobowych i majątkowych 21 062 mln zł (wzrost o 3,7%). Towarzystwa z przeważającym kapitałem zagranicznym zebrały łącznie 52,1% składki brutto (przed rokiem 52,4%). Udział tej grupy ubezpieczycieli obniżył się z 51,9% do 49,4% w ubezpieczeniach działu I, co oznacza, że krajowi ubezpieczyciele zebrali więcej składki w tym dziale niż ubezpieczyciele zagraniczni. W pozostałych ubezpieczeniach osobowych i majątkowych udział ten wzrósł z 53,2% do 56,0%. Po uwzględnieniu odpisów na rezerwy składki i na ryzyko niewygasłe oraz rozliczeń z reasekuratorami, składka (zarobiona na udziale własnym netto) wyniosła łącznie 47 654 mln zł (obniżenie w skali roku o 12,6%); w dziale I wyniosła 29 294 mln zł (spadek o 21,5%), w dziale II wzrosła do 18 360 mln zł (o 6,8%)3. Odszkodowania i świadczenia brutto wypłacone w ciągu roku wzrosły ogółem do 40 192 mln zł (o 35,8% w stosunku do 2008 roku), z tego w ubezpieczeniach na życie do 27 716 mln zł (wzrost o 43,2%), w pozostałych ubezpieczeniach osobowych i majątkowych do 12 476 mln zł (wzrost o 21,9%). Odszkodowania i świadczenia (wypłacone na udziale własnym) wyniosły 38 082 mln zł (o 33,2% więcej niż przed rokiem) przy dwukrotnym wzroście udziału reasekuratorów. Odszkodowania i świadczenia ogółem wzrosły do 39 326 mln zł (o 31,1%). Wzrost ten był w znacznej części spowodowany świadczeniami w dziale I, które zwiększyły się do 26 932 mln zł (o 38,8%). Znaczne obniżenie rezerwy w ubezpieczeniach na życie na udziale własnym o 5 117 mln zł zostało zrównoważone zwiększeniem o 5 211 mln zł stanu rezerw na udziale własnym dla ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko ponosi ubezpieczający. W porównaniu z działem I nastąpił stosunkowo umiarkowany wzrost odszkodowań i świadczeń w dziale II do 12 394 mln zł (o 17,2%). Wynik techniczny (w ujęciu zagregowanym) ukształtował się na poziomie 3 958 mln zł (4 172 mln zł przed rokiem), z tego wynik w ubezpieczeniach na życie wyniósł 4 239 mln zł, w majątkowych - minus 281 mln zł (poprawa odpowiednio o ok. 785 mln zł i pogorszenie o 1 000 mln zł). W ubezpieczeniach majątkowych strata techniczna w komunikacyjnej OC (grupa 10) powiększyła się do 954 mln zł (przed rokiem strata wyniosła 706 mln zł). Zysk techniczny osiągnęło 37 ubezpieczycieli (w dziale I - 22, w dziale II - 15), stratę techniczną wykazało 28 towarzystw (w dziale I - 8, w dziale II - 20). Łączny wynik finansowy brutto rynku ubezpieczeń wyniósł 7 826 mln zł i był o 1 122 mln zł wyższy w porównaniu z rokiem 2008. Towarzystwa w dziale I wypracowały nadwyżkę rzędu 4 879 mln zł, a ich wynik był o 1 796 mln zł lepszy niż przed rokiem, natomiast w dziale II wynik w kwocie 2 947 mln zł był gorszy o 674 mln zł. Wzrost wyniku finansowego brutto ubezpieczycieli na życie był uwarunkowany zwiększeniem o ponad 997 mln zł przychodów netto z działalności lokacyjnej. W pozostałych ubezpieczeniach osobowych i majątkowych działalność lokacyjna wygenerowała przychody netto o 245 mln zł niższe niż przed rokiem, co zdecydowało o wyniku finansowym brutto towarzystw realizujących te ubezpieczenia. Podatek dochodowy w wysokości 1 257 mln zł zwiększył się o 336 mln zł w porównaniu z rokiem 2008. Na wynik finansowy netto - 6 568 mln zł złożył się wynik ubezpieczycieli w dziale I - 3 989 mln zł (większy niż przed rokiem o 1 483 mln zł) i towarzystw w dziale II - 2 579 mln zł (o 699 mln zł mniejszy niż przed rokiem). Zyski netto wygospodarowało 47 towarzystw (w dziale I - 22, w dziale II - 25), stratę poniosło 18 zakładów (w dziale I - 8, w dziale II - 10). Wskaźniki bezpieczeństwa działalności ubezpieczeniowej na koniec 2009 r. były wysokie w stosunku do wymaganego ustawowego poziomu, chociaż niektóre obniżyły się w relacji do 2008 roku. Wskaźnik monitorowania działalności spadł z 450,0% do 356,8% (o 93,2 pkt proc.), na co wpłynął spadek tego wskaźnika w dziale II z 644,5% do 364,8% (o 279,8 pkt proc.). Wskaźnik pokrycia rezerw lokatami w dziale I utrzymał się w granicach normy. Do niskiego poziomu (64,3%) obniżył się współczynnik wypłacalności w dziale II, co jest spowodowane zbyt niską wartością środków własnych w relacji do przypisanej składki i zapewne będzie przesłanką dokapitalizowania zakładów, które nie posiadają adekwatnych do przyjętego ryzyka kapitałów własnych lub odwołania się do wsparcia reasekuratorów. W dziale I współczynnik wypłacalności wzrósł o 15,7 pkt proc. w porównaniu z rokiem 2008, ale poziom tego wskaźnika (43,8%) pozostał niższy niż wskaźnika z grupy II. Szkodowość brutto na udziale własnym wzrosła głównie w ubezpieczeniach na życie z 52,0% do 91,9% w związku z realizacją świadczeń w grupie I tego działu, w pozostałych ubezpieczeniach osobowych i majątkowych z 61,5% do 67,5%). Niekorzystny wpływ na przebieg ubezpieczeń miała wyższa dynamika kosztów administracyjnych od dynamiki przypisu składki (wskaźnik tych kosztów w dziale I zwiększył się z 3,9% do 5,3%, w dziale II z 9,6% do 9,8%). Wskaźnik kosztów akwizycji podwyższył się w ubezpieczeniach na życie (z 9,2% do 12,7%), w pozostałych ubezpieczeniach osobowych i majątkowych wskaźnik ten wzrósł z 18,3% do 20,1%. W warunkach wysokiego zróżnicowania wyniku technicznego ubezpieczeń działu I i działu II wyniki finansowe dały obraz zwiększenia wskaźnika rentowności działalności technicznej w dziale I do 14,5%, (wzrost w ciągu roku o 5,2 pkt proc.), w dziale II zaś do zmniejszenia tego wskaźnika do - minus 1,5% (spadek o 5,7 pkt proc.).