Łatwiej o Kindergeld!

Zbigniew Greźlikowski: 12 czerwca br. zapadł ważny wyrok Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu, który może ułatwić różnym grupom Polaków pracującym w Niemczech dostęp do zasiłku na dzieci - Kindergeld. Dlaczego do tej pory Polakom pracującym sezonowo czy delegowanym odmawiano tego prawa, na jakiej podstawie?

Marcin Zieliński: Sąd niemiecki, które rozpatrywał sporną kwestię prawa pracowników zagranicznych do Kindergeld argumentował, iż rozporządzenie UE Nr 1408/71 opiera się na zasadzie wyłączności. Zgodnie z nią osoby objęte regulacjami tego rozporządzenia, podlegają przepisom prawnym tylko jednego państwa członkowskiego. Jako że osoby starające się o świadczenie Kindergeld podlegały polskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych, nie przysługiwało im w oczach sądu niemieckiego świadczenia z niemieckiego systemu. Sąd wskazywał także na to, że miejsce zamieszkania wnioskodawcy i jego rodziny jest w Polsce, osoby te przynależą do polskiego systemu ubezpieczeń społecznych i ich dzieci żyją w Polsce, a w Niemczech nie płacą żadnych składek na ubezpieczenie społeczne.

Z wyroku Trybunału wynika pracownicy sezonowi i delegowani mogą teraz ubiegać się o Kindergeld, ale muszą mieć tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy w Niemczech. Co to w praktyce oznacza, jak zostać takim "nieograniczonym podatnikiem"?

- Status "nieograniczonego podatnika" nabywa się niejako automatycznie, gdy ma się w Niemczech miejsce stałego zamieszkania lub zwyczajowego pobytu (gewöhnlicher Aufenthalt). Jednak istnieje też inne, podatkowe, kryterium. W takim przypadku zainteresowany musi złożyć odpowiedni wniosek oraz posiadać przychody w Niemczech w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym. Przychody te muszą w danym roku kalendarzowym co najmniej w 90 proc. zostać opodatkowane w Niemczech. Druga alternatywa - przychody nie podlegające opodatkowaniu w Niemczech (w domyśle - uzyskane w Polsce) nie przekraczają kwoty minimum socjalnego (Grundfreibetrag). Na 2012 rok jest to 8004 euro. Jednak w odniesieniu do Polski kwota minimum ulega zmniejszeniu o 50 proc., a zatem wynosi 4002 euro.

Wracając do kryterium zamieszkania. Na czym konkretnie ma to polegać? Chodzi o formalne zameldowanie, na stałe? Polacy pracujący np. sezonowo, jeśli są meldowani to tylko na określony czas, ale taki tymczasowy meldunek chyba nie oznacza, że mają prawo do statusu "nieograniczonego podatnika"?

- Terminy siedziby i miejsca stałego pobytu są zdefiniowane w niemieckiej ordynacji podatkowej. Osoba ma siedzibę tam gdzie ma mieszkanie (posiada na własność lub wynajmuje) oraz tzw. punkt ciężkości swego życia. Sytuacja musi wskazywać, że zajmujący dany lokal chce je utrzymać, uprawniony jest do rzeczywistego dysponowania i rzeczywiście z niego korzysta. Natomiast zwyczajowy pobyt posiada się tam, gdzie osoba przebywa i okoliczności wskazują że pobyt nie jest chwilowy. Jako pobyt zwyczajowy przyjmuje się dłuższy niż 6 miesięcy. Czyli należy przebywać dłużej niż 183 dni w Niemczech.

Niemcy wydając decyzje odmowne powoływali się na swoje prawo, które pozbawiało uprawnień do Kindergeld nawet tych cudzoziemców, którzy byli objęci w Niemczech tzw. nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, ale mieli już wypłacane porównywalne świadczenie w ojczystym kraju. Co w praktyce oznaczało tu słowo "porównywalne", tzn. o tej samej nazwie, czy o tej samej wysokości?

- Zgodnie z orzecznictwem Federalnego Trybunału Finansowego pojęcie "porównywalne świadczenie" należy interpretować w ten sposób, aby nie dopuścić do wypłacania podwójnie świadczenia na dziecko. Praktyka kas rodzinnych nie była jednolita. Część z nich pomniejszała świadczenie niemieckie o wartość polskiego, cześć uznawała, że w związku ze świadczeniem polskim nie przysługuje świadczenie niemieckie. Po wyroku ETS sytuacja jest klarowna- uzyskanie polskiego świadczenia na dziecko zmniejsza wysokość świadczenia niemieckiego, nie pozbawia jednak prawa do niego.

Czy te nowe regulacje dotyczą w takiej samej mierze Polaków, którzy mają w Polsce zarejestrowaną firmę, a w Niemczech świadczą usługi i tam mają główne źródło dochodów?

- Jeśli takie osoby uzyskają status podatnika nieograniczonego, tzn. spełnią wymagane kryteria, to regulacje dotyczące świadczenia Kindergeld także ich dotyczą.

Reasumując, którzy z Polaków pracujących sezonowo w rolnictwie, bo tych jest najwięcej, mają teraz prawo do Kindergeld, jak długo, jakie muszą wypełnić formalności?

- Jeśli osoby pracujące sezonowo w rolnictwie uzyskały (posiadają) status nieograniczonego podatnika, to przysługuje im świadczenie Kindergeld za okres, w którym pracowały w Niemczech. Osoby te muszą złożyć wniosek do właściwej kasy rodzinnej (Familienkasse).

Załóżmy, że mamy taką konkretną sytuację: Polak pracuje sezonowo w Niemczech przez dwa miesiące w roku i nie ma tam ubezpieczenia (tylko wypadkowe), w Polsce nie osiąga żadnych dochodów lub nie wyższe jak owe 4002 euro; czy kto taki może zostać nieograniczonym podatnikiem w Niemczech?

- Tak, będzie on spełniał kryteria upoważniające do ubiegania się o status nieograniczonego podatnika.

Na koniec, jaka jest obecnie postawa Familienkasse, które decydują o przyznaniu zasiłku?

- Kasy rodzinne są co do zasady obiektywne i działają sprawnie. Kłopoty pojawią się, gdy występują problemy językowe i konieczność tłumaczeń zarówno na linii wnioskodawca a kasa rodzinna, jak i na linii współpracy organów niemieckich z polskimi. Prowadzi to czasami do wzajemnych pretensji o przewlekłość postępowania. Trzeba pamiętać iż przy dużej ilości składanych wniosków, zmieniających się pracownikach odpowiedzialnych za ich rozpatrywanie, błędy i opóźnienia się zdarzają. Jednak co do zasady wszystko przebiega prawidłowo.

Dr Marcin Zieliński