Wypalasz się zawodowo? Poszukaj sobie nowej profesji!

Wypalenie zawodowe jest wieloletnim procesem o niezauważalnym początku i podstępnym przebiegu. Uświadomienie sobie braku możliwości dalszego rozwoju, zaspokojenia potrzeb ambicji, celowości swojego działania lub wręcz przeciwnie - spostrzeżenie własnej niekompetencji i niedostatecznej efektywności - skutkuje najczęściej brakiem satysfakcji z wykonywanego zajęcia.

Wśród przyczyn wypalenia zawodowego Schimidbauer wymienia określone wymagania środowiska pracy, tj. niedoinformowanie nowego pracownika w zakresie warunków pracy, której się podejmuje, określone ramy czasowe przeznaczone na wykonanie zadań, rutynę i biurokratyzację działań, konflikt z pracodawcą i współpracownikami, brak wsparcia ze strony otoczenia zarówno w pracy, jak i w domu. Watkins do przyczyn zależnych od pracy dodaje także czynniki indywidualne, jak wyczerpanie psychofizycznych zasobów jednostki z powodu nadmiernych oczekiwań osobistych(1). Wypalenie może przejawiać się w zmęczeniu, niechęci do pracy, rozdrażnieniu i niecierpliwości, negatywnej postawie do współpracowników i klientów, odczuciem samotności i wyobcowania w środowisku zawodowym, lękami, poczuciem choroby, a nawet myślami samobójczymi(2). Osoby najczęściej dotykane wypaleniem wykonują zawody oparte na bliskich interakcjach z innymi ludźmi (np. pielęgniarki, lekarze) lub związane ze znaczną presją i współzawodnictwem (sportowcy, kierownicy)(3).

Reklama

Ze względu na zaawansowanie wyróżnić można trzy fazy wypalenia zawodowego, z których pierwsza to stadium ostrzegawcze, a trzecia ma przebieg chroniczny i pełnoobjawowy(4). Ostatni etap niejednokrotnie grozi całkowitym wycofaniem społeczno-zawodowym, w przywróceniu chęci do działania nie pomoże już wypoczynek podczas urlopu. Zanim więc będzie zbyt późno, warto zapoznać się z wykazem zawodów zarejestrowanych w Polsce. Zwłaszcza jeżeli dotychczasowe stanowisko pracy powoduje znużenie lub wybór kierunku rozwoju przyszłej kariery zawodowej ma wiązać się z oryginalnym zajęciem. Niektóre z zarejestrowanych zawodów są tak niepospolite, że aż nieznane, być może właśnie dlatego mogą stanowić źródło satysfakcji zawodowej.

Klasyfikacja zawodów i specjalności w Polsce jest określona w załączniku do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 82 poz. 537), które weszło w życie 1 lipca 2010 r.(5). Zawody wykonywane w Polsce zostały tu zgrupowane na pięciu poziomach o hierarchii ustalonej zgodnie z Międzynarodowym Standardem Klasyfikacji Zawodów opracowanym i przyjętym w 1987 r. w Genewie podczas obrad XIV Międzynarodowej Konferencji Statystyków Pracy, a następnie znowelizowanym w 1994 r. celem dostosowania do wymogów Unii Europejskiej.

Zawód zdefiniowano jako zespół czynności wyodrębnionych w następstwie społecznego podziału pracy, wykonywanych stale przez daną jednostkę i będących źródłem dochodu, wymagających odpowiednich kwalifikacji nabytych w drodze kształcenia lub praktyki. Konsekwencją podziału szczegółowego zakresu obowiązków w ramach zawodu są specjalności, które wymagają pogłębienia wiedzy i zdobycia umiejętności w dodatkowych szkoleniach lub praktykach. Umiejętności określono jako sprawdzoną możliwość świadczenia odpowiedniej jakości usług, zaś kwalifikacje zawodowe obejmują ogół zdobytej wiedzy i umiejętności, niezbędnych do realizacji zadań w ramach wykonywanego zawodu.

W odniesieniu do tzw. formalnej drogi nabywania kwalifikacji zawodowych w procesie szkolenia, ich struktura opiera się na czterech poziomach (tab.1). Kwalifikacje można jednak uzyskać także poprzez praktykę lub w ramach kursów doskonalących.

Zawody i specjalności wyszczególniono w tzw. grupach elementarnych, obejmujących aż 2360 jednostek, które zebrano w 132 grupach średnich, 43 dużych i 10 wielkich, wyodrębnionych na podstawie podobieństwa kwalifikacji zawodowych. I tak np. w grupach wielkich znaleźli się kolejno: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (III i IV); specjaliści (IV); technicy i inny średni personel (III); pracownicy biurowi (II i III); pracownicy usług osobistych i sprzedawcy (II i III); rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (II); robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (II); operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (II); pracownicy przy pracach prostych (I); siły zbrojne (I, II i IV)*.

* W nawiasach podano poziomy niezbędnych kwalifikacji zawodowych

Wszystkie pozycje klasyfikacyjne zostały opatrzone kodem (symbolem cyfrowym). Dla uproszczenia, w wykazie umieszczono nazwy zawodów głównie w rodzaju męskim, a w rodzaju żeńskim tylko tych zdecydowanie sfeminizowanych (np. pokojowa, salowa, praczka).

Zadaniem przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników jest m.in. planowanie, formułowanie i realizacja celów polityki państwa, organów administracji publicznej, zarządzanie przedsiębiorstwami. Specjaliści powinni posiadać odpowiednio wysoki poziom wiedzy, umiejętności i doświadczenia zawodowego, aby prowadzić dalsze badania i szkolenia. Kwalifikacje zawodowe techników muszą zapewnić możliwość opracowywania i stosowania naukowych metod działania niezbędnych do wykonywania określonych prac technicznych. Pracownicy biurowi wykorzystują zdobytą wiedzę i umiejętności m.in. do organizacji, przechowywania i wyszukiwania danych (np. finansowych i statystycznych) oraz do zapewnienia potencjalnym klientom świadczenia odpowiedniej jakości kompleksowych usług. Zadaniem pracowników usług osobistych i sprzedawców jest udzielanie rozległego panelu świadczeń w wielu dziedzinach, np. gospodarki i handlu. Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy muszą posiadać wiedzę i umiejętności niezbędne do hodowli zwierząt, uprawy roślin, eksploatacji lasów, połowu ryb. Kwalifikacje zawodowe robotników przemysłowych i rzemieślników muszą umożliwiać m.in. obróbkę surowców i materiałów, prowadzenie prac konserwacyjnych i budowlanych. Operatorzy maszyn i urządzeń odpowiadają za nadzorowanie i prawidłową obsługę urządzeń mechanicznych. Pracownicy przy pracach prostych posługują się prostymi narzędziami ręcznymi, niejednokrotnie wykonują zajęcia wymagające wysiłku fizycznego, z ograniczonym wpływem ich własnej oceny i inicjatywy. I wreszcie ostatnia grupa - siły zbrojne - obejmuje zawodowych żołnierzy.

W każdej z wymienionych grup zawodowych spotyka się profesje zaskakujące wpisaniem na oficjalną listę w rozporządzeniu oraz takie, których nazwy brzmią obco i nie kojarzą się z niczym lub mylnie sugerują zgoła inne zajęcia niż te rzeczywiście wykonywane w ramach zawodu.

W grupie przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników znaleźli się dyrektorzy generalni i wykonawczy, pośród których widnieje zawód o archaicznej nazwie - syndyk (kod 112019). Jest to zarządca majątku przedsiębiorstwa w stanie upadłości, dzielący zgromadzone fundusze pomiędzy wierzycieli zgodnie z obowiązującymi przepisami legislacyjnymi (prawo naprawcze i upadłościowe). Pozycję oznaczoną kodem 131203 wśród kierowników zajmuje szyper, czyli kapitan jednostki pływającej po akwenach śródlądowych i morskich strefach przybrzeżnych głównie w celach związanych z działalnością gospodarczą (kutry, holowniki).

Specjaliści stanowią bardzo rozległą i niejednorodną grupę zawodową. Wśród Specjalistów Nauk o Ziemi, obok geografa i geologa, znajdziemy np. hydrografa morskiego (211404), który trudni się wykonywaniem pomiarów, opisywaniem właściwości fizycznych i opracowaniem danych dotyczących żeglownych akwenów morskich na powierzchni kuli ziemskiej, celem wykorzystania ich zwłaszcza w procedurach nawigacyjnych. Mało znanym w grupie matematyków, statystyków i pokrewnych jest aktuariusz (212001), zatrudniony najczęściej w towarzystwie ubezpieczeniowym i odpowiedzialny za obliczanie wysokości składek w zależności od wyliczonego ryzyka (np. prawdopodobieństwa wypadku i śmierci klienta). Wśród inżynierów ds. przemysłu i produkcji w pozycji kodowej 214107 uplasował się normalizator, który opracowuje normy techniczne w określonych dziedzinach, a kodami 214903 i 214904 oznaczono zawody zupełnie nowe, nieobecne w ubiegłych stuleciach, jak inżynier automatyki i robotyki oraz inżynier awionik, działający w obszarze statków powietrznych. W grupie architektów, projektantów i pokrewnych również odnajdziemy niepospolite profesje, jak np. architekt zieleni wewnątrz budynków, czy też projektant biżuterii. Nawet pracowników branży medycznej zastanowi także, czym może zajmować się surdologopeda (228504). Jest on specjalistą w zakresie leczenia i rehabilitacji mowy u osób głuchych i niedosłyszących. W grupie innych specjalistów nauczania i wychowania umieszczono andragoga (235101), planującego i organizującego działalność dydaktyczno-wychowawczą w placówkach i instytucjach. Ta sama grupa obejmuje nauczycieli szkół specjalnych, wśród których znajdziemy tyflopedagoga (235203) nauczającego niewidomych i niedowidzących oraz oligofrenopedagoga (235205), który uczy osoby z upośledzeniem umysłowym. Do specjalistów nauczania i wychowania niesklasyfikowanych gdzie indziej należy np. egzaminator on-line (235902), który swoje istnienie zawdzięcza wyłącznie erze informatyzacji i rozwoju internetowego. Coraz częściej spotyka się także stanowiska pracy określone mianami anglojęzycznymi, jak underwriter (241310, analityk specjalista ds. zarządzania ryzykiem), cool hunter (243101, analityk trendów rynkowych), copywriter (243102, autor tekstów i sloganów reklamowych), brand manager (243104, opiekun marki), researcher (262204, broker informacji, czyli osoba zajmująca się wyszukiwaniem i opracowywaniem informacji dla zleceniodawców). Pośród specjalistów ds. public relations w pozycji 243202 znajduje się lobbysta, który za wynagrodzeniem czyni wszelkie starania, aby wywrzeć wpływ na władze państwowe w korzystnym aspekcie dla zleceniodawcy. I choć czynności lobbingowe z definicji powinny odbywać się zgodnie z obowiązującym prawem, na wszelki wypadek w tej grupie zawodowej w pozycji 243201 wyszczególniono także stanowisko etyka biznesu.

Wśród techników i innego średniego personelu znajdziemy zawody obarczone dużą odpowiedzialnością i budzące pewien niepokój, jak operator reaktora (311905), negocjator policyjny (335501), perfuzjonista (321102, operator aparatury medycznej przeznaczonej do krążenia pozaustrojowego, hemofiltracji i dializoterapii). Niektóre profesje tej grupy charakteryzują się bardzo wąskim zakresem działalności, np. pracownik obsługi bankomatów (311906). Niesklasyfikowanym w innym miejscu technikiem nauk fizycznych i technicznych jest cechowniczy (311901), ręcznie lub mechanicznie umieszczający cechy probiercze (miary) na wyrobach jubilerskich. Błędne skojarzenie budzi obchodowy bloku (313110), który bynajmniej nie patroluje osiedla mieszkaniowego, a należy do operatorów urządzeń energetycznych i zajmuje się eksploatacją kotłów oraz turbozespołów energetycznych. Wśród praktykujących niekonwencjonalne lub komplementarne metody terapii znajdziemy m.in. chiropraktyka (323004) często porównywanego do kręgarza z powodu prowadzenia terapii manualnej, zwłaszcza w obrębie kręgosłupa; kynoterapeutę (323007, inaczej dogoterapeutę), prowadzącego terapie z udziałem z psów, szczególnie korzystne w rehabilitacji ruchowej dzieci oraz w motywowaniu osób samotnych do socjalizacji; naturopatę (323009), stosującego wyłącznie naturalne metody leczenia schorzeń z wykorzystaniem np. ziołolecznictwa, diety, działania wody; osteopatę (323010) stawiającego rozpoznanie choroby wyłącznie na podstawie przedmiotowego badania manualnego; wreszcie refleksologa (323011) przynoszącego ulgę w cierpieniu za sprawą masażu i uciskania określonych punktów na ludzkim ciele. Wśród rzeczoznawców liczni są taksatorzy (331506) odpowiedzialni za szacowanie wartości określonych przedmiotów (np. nieruchomości) celem ustalenia za nie opłaty. Mniej znanym rzeczoznawcą jest gemmolog (331501), czyli ekspert ds. kolorowych kamieni szlachetnych wykorzystywanych w jubilerstwie i zdobnictwie. W grupie niesklasyfikowanych gdzie indziej pośredników usług biznesowych znajdziemy trendsettera (333903, promotora marki) oraz mystery shoppera (333905, tajemniczego klienta). Inną obco brzmiącą nazwą zawodu jest webmaster (9351404), który trudni się projektowaniem stron internetowych. Co ciekawe, w grupie techników i średniego personelu pozycję 341302 zajął świecki krzewiciel wiary, chociaż duchowni i zakonnicy uplasowali się wśród specjalistów. W zakresie działalności artystycznej, kulturalnej i kulinarnej obok powszechnie znanego fotografa i fotoreportera znajdziemy także fotosistę (343104), który wykonuje zdjęcia na planach filmowych.

Żadnego Polaka nie zdziwi także obecność w wykazie zawodów trenera II klasy (342208), wykonywanego przez Jarząbka Wacława, bohatera znanego filmu w reżyserii Stanisława Barei pod tytułem "Miś". Z zawodu można być także clownem (343503), iluzjonistą (343504) czy żonglerem (343507). Skojarzenia kulinarne budzi wykonywanie zawodu miksera, który jest jednak operatorem urządzeń transmisyjnych (np. mikser dźwięku 352107, mikser obrazu 352108).

Co interesujące, wśród pracowników biurowych obok sekretarek, maszynistek, czy kasjerów, w wykazie umieszczono również bukmachera (421201) przyjmującego zakłady sportowe, krupiera (421202) obsługującego gry hazardowe w kasynach, listonoszy (441203) i kurierów (441202).

Ze względu na szeroki wachlarz potrzeb klienta i świadczonych usług, lista pracowników usług i sprzedawców jest także niezwykle obszerna. O ile barman (513202) jest powszechnie znanym zawodem, o tyle łamigłówką będzie to, czym zajmuje się barista (513201, który doradzi, wybierze i w wyszukany sposób zaparzy kawę), czy też sommelier (513203, znawca wina). Warto wspomnieć, iż w Polsce "baristami" nazywa się głównie mężczyzn, zaś dla określenia kobiet nadal używa się pojęcia "kawiarka". Ze względu na wyraźną feminizację zawodową na umieszczenie w wykazie w rodzaju żeńskim zasłużyła gospodyni (515201), zaś fach niejakiego Stanisława Anioła z serialu "Alternatywy 4", czyli gospodarz domu (515303), to profesja wybitnie zmaskulinizowana. Dość zaskakująca jest obecność w rozporządzeniu zawodu astrologa (516101) i wróżbity (516102). Wśród osób świadczących usługi stosunkowo nietypowe znajdziemy tanatopraksera (516303) balsamującego i pielęgnującego zwłoki, groomera (516401), dbającego o fryzury zwierząt oraz zoopsychologa (516407). Coraz bardziej popularny staje się natomiast vanseller (521102), czyli obwoźny sprzedawca z samochodu.

W grupie ogrodników pozycję 611301 zajął chirurg pielęgniarz drzew, a 611311 producent i zbieracz ziół. Wśród hodowców wyspecjalizowanej produkcji zwierzęcej ostał się masztalerz (612110), czyli starszy stajenny oraz juhas (612108) - młodszy pomocnik bacy, owczarz. Warto zauważyć, iż nie istnieje żeńska odmiana tego zawodu, bowiem kobiety nigdy nie wypasały owiec w Tatrach. Baca (613001) jako starszy pasterz w polskich Karpatach i zwierzchnik juhasów uplasował się w grupie rolników produkcji zwierzęcej i roślinnej. Pośród robotników leśnych obok drwala (pilarza drzew) znajdziemy także wozaka zrywkarza (621003), który transportuje wozem konnym drewno z lasu do miejsca składowania czy tartaku.

Jednym z coraz rzadziej wykonywanych zajęć jest budowa pieców i kominków, którą zajmuje się zdun (711203), czy też budowa i naprawa łodzi, profesjonalnie wykonywana przez szkutnika (711504). W grupie robotników przemysłowych i rzemieślników znajduje się także palowniczy (711403) zatrudniony do obróbki pali i utwierdzania ich w gruncie, toromistrz (711605) odpowiedzialny za stan nawierzchni torów oraz studniarz (712615). Niebawem wykaz zawodów będzie musiał zostać poszerzony także o fontannika, gdyż pierwszy i na razie jedyny taki etat utworzono w 2011 r. w Polanicy Zdroju po modernizacji Parku Zdrojowego, w którym obsługi wymaga aż 16 fontann. Profesją dostarczającą ekstremalnych wrażeń jest niewątpliwe alpinista przemysłowy (713301), wykonujący prace na wysokości w podwieszeniu lub podparciu (np. mycie okien w piętrowych budynkach, konserwacja masztów linii przemysłowych). Wśród formierzy odlewniczych pozycję 721101 zajmuje brązownik, wytwarzający ozdobne przedmioty z brązu, a 721103 ludwisarz, który odlewa przedmioty dużych gabarytów z brązu, spiżu, miedzi i mosiądzu (dzwony, działa). Takielarz (721504) zabezpiecza olinowanie statków żaglowych, traser (722207) może być pracownikiem stoczni opracowującym szablony statków lub robotnikiem kreślącym linie na półfabrykatach wyrobów, wzdłuż których prowadzi się następnie ich obróbkę. W grupie ślusarzy znajdziemy eguterzystę (722201) wykonującego zestawy sit do robienia znaków wodnych np. na papierach wartościowych, zapomnianego już dzisiaj płatnerza (722202) wykonującego elementy zbrojne dla ludzi i koni (kolczugi, przyłbice, szyszaki) oraz rusznikarza (722203) zajmującego się konserwacją i naprawą ręcznej broni palnej. Rękodzielnicy wyrobów z drewna i pokrewnych materiałów obejmują zawody wymagające posiadania specjalnych umiejętności i talentów w niezwykle wąskich dziedzinach. I tak w grupie tej znajdziemy fajkarza (731701), koszykarza-plecionkarza (731702), łubiankarza (731703), sitarza (731706), szczotkarza (731707), trzciniarza (731708). Nieznanym rękodzielnikiem wyrobów z tkanin jest arkadownik (711801), który obsługuje maszyny tkackie służące do produkcji tkanin żakardowych. Wśród pracowników przy pracach przygotowawczych do druku ciekawość budzi zajęcie giloszera (7321103) i moletownika (732106). Pierwszy z nich według projektów opracowuje gilosze, czyli linie i znaki graficzne dla banknotów i papierów wartościowych, zaś drugi przygotowuje rysunki znaczków pocztowych i skarbowych do druku. Mygłowacz (752103) zabezpiecza drewno przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych poprzez układanie go w specjalne stosy (tzw. mygłowy); parzelniczy drewna (752104) uplastycznia je działaniem pary lub moczeniem w gorącej wodzie. Wśród stolarzy znajdziemy gięciarza drewna (752202), który dostosowuje drewniane elementy do wyrobu określonych przedmiotów, np. mebli, bednarza (752201) ręcznie wytwarzającego naczynia drewniane metoda klepkową (beczki, balie, maselnice), kołodzieja (752203, dawniej stelmacha) , który trudni się wyrobem drewnianych kół, wozów i sań. Skórzaną torbę, portfel lub pasek możemy nabyć prosto od kaletnika (753702), zaś siodła, skórzane uprzęże konne i akcesoria jeździeckie od rymarza (753703). W grupie operatorów maszyn i urządzeń do produkcji i przetwórstwa metali w pozycji 812101 znajdziemy ciągacza rur zmniejszającego średnicę rur i grubość ich ścian na gorąco lub zimno za pomocą specjalnych ciągarek. Pośród operatorów urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych umieszczono topiarza fryty (818122) obsługującego piece do produkcji szkliw ceramicznych. Fryta jest stopem szkła i krzemionki, który po stopieniu poprawia właściwości wyrobu ceramicznego, nadaje połysk i zabezpiecza kolor. Nad stanem technicznym pojazdów przyjeżdżających na stację kolejową lub podstawianych do odjazdu czuwa rewident taboru kolejowego (831209). Flisak-retman (835001) steruje tratwą i dowodzi jej załogą, a co interesujące, wraz z latarnikiem (835002) znalazł się w grupie marynarzy i zawodów pokrewnych.

XX wiek wymusił wpisanie do wykazu w grupie pracowników przy pracach prostych zajmujących się sprzątaniem zmywacza graffiti (912903). Mało znanymi w tej grupie są lagowacz (932902), czyli pomocnik krojczego nakładający materiały odzieżowe oraz sztauer-trymer (933307) zajmujący się rozmieszczaniem ładunków okrętowych. Pośród pracowników świadczących usługi na ulicach nikogo nie zdziwi obecność w wykazie zawodów dystrybutora ulotek lub czyściciela butów (951001), niedawno dołączył do nich również zmywacz szyb samochodowych uliczny (951004).

Niezależnie od tego, jaką nazwę nosi wykonywany zawód i na czym polega zakres wykonywanych czynności, pamiętać należy o starym porzekadle - żadna praca nie hańbi. Jeśli więc rutyna wkrada się w codzienny grafik, nigdy nie jest za późno na przekwalifikowanie.

Agnieszka Lipińska-Ojrzanowska

Klinika Chorób Zawodowych i Toksykologii

Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera w Łodzi

(1) Fengler J., Pomaganie męczy. GWP, Gdańsk 2001, s. 47, 52

(2) Adler S., Wypalenie zawodowe- jak mu przeciwdziałać? WAB, Warszawa 2005, s. 30-33

(3) Sęk H., Wypalenie zawodowe, przyczyny, mechanizmy, zapobieganie. PWN, Warszawa 2000, s. 8

(4) Kwaśnik Z., Napierała M., Muszkieta R., Nalazek A., Żukow W., Wybrane zagadnienia z podstaw sportu, rekreacji, turystyki, rehabilitacji, fizjoterapii, pielęgniarstwa. Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu, Radom 2010, s. 19

(5) Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 82 poz. 537)

Praca i Zdrowie
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »