Świadczenie wyrównawcze dla agenta

W dniu 17 lipca 2007 roku Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Okręgowego w Warszawie, które dotyczyło umowy agencyjnej. Zadaniem TK było orzeczenie w sprawie zgodności art. 2 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 lipca 2000 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny z art. 2, art. 20, art. 22 oraz art. 64 Konstytucji. Zakwestionowane przepisy przewidywały, iż po rozwiązaniu umowy agencyjnej agent może żądać świadczenia wyrównawczego od dającego zlecenie. Miało to również swoje odzwierciedlenie w umowach zawartych przed wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, tj. przed 9 grudnia 2000 r. i po upływie roku od dnia jej wejścia w życie.

Marek K. wniósł o zasądzenie od towarzystwa ubezpieczeniowego wypłacenia świadczenia wyrównawczego. W 1997 r. zawarł z towarzystwem ubezpieczeniowym umowę agencyjną, która została ostatecznie rozwiązana w 2002 r. Z jego uzasadnienia wynikało, że takie świadczenie mu się należy, z racji tego, iż z pozyskanych przez niego klientów towarzystwo czerpie znaczne korzyści. Wówczas towarzystwo ubezpieczeniowe wniosło o oddalenie powództwa uzasadniając, że regulacje ustanawiające świadczenie wyrównawcze są niezgodne z konstytucyjną zasadą - lex retro non agit, która oznacza że prawo nie działa wstecz oraz przyzwoitej legislacji. Według Sądu Okręgowego w Warszawie nie sposób ustalić ram czasowych obowiązywania kwestionowanych regulacji w odniesieniu do już rozwiązanych umów agencyjnych zawartych pomiędzy przedsiębiorcami. Dodatkowo stosowanie nowych przepisów do zawartych już umów godzi w swobodę kształtowania stosunków gospodarczych, bowiem nakładała na jedną ze stron umowy agencyjnej obowiązek świadczenia powstały już po zawarciu umowy.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego ustawa zmieniająca z 26 lipca 2000 r. kodeks cywilny w 2000 r. wprowadziła zasadnicze zmiany przepisów dotyczących umowy agencyjnej. Agent po rozwiązaniu umowy agencyjnej może żądać świadczenia wyrównawczego. Nowy przepis stanowi, że do umów agencyjnych, które zostały zawarte przed dniem wejścia w życie nowelizacji, czyli 09.12.2001 roku stosuje się przepisy dotychczasowe z zastrzeżeniem, że do umów agencyjnych trwających 9 grudnia 2001 roku nowa ustawa znajduje zastosowanie po upływie roku od dnia jej wejścia w życie.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przepisy ustawy z dnia 26 lipca 2000 roku dotyczące świadczenia wyrównawczego stosuje się tylko do umów, które rozwiązano po upływie rocznego terminu przewidzianego w ustawie zmieniającej. Umowa agencyjna w związku z którą Marek K - którego dotyczyło zapytanie prawne - dochodzi zapłaty świadczenia wyrównawczego została rozwiązana 9 maja 2002 roku, czyli już po upływie terminu określonego w ustawie. W następstwie tego rozwiązanie umowy nastąpiło w czasie obowiązywania normy wprowadzającej obowiązek świadczenia wyrównawczego. Nawet więc wtedy, gdy wątpliwości interpretacyjne dotyczące czasowego zakresu obowiązywania kwestionowanych przepisów byłyby uzasadnione, to sugerowane przez sąd wątpliwości co do czasowego zakresu obowiązywania zmian w regulacji dotyczącej umowy agencyjnej nie istnieją. Dlatego też ani zarzut nie działania prawa wstecz, ani zróżnicowanych możliwości interpretacyjnych nie znalazł potwierdzenia.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że artykuł 2 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 lipca 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny jest zgodny z art. 2, art. 20 i art. 22 Konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał postanowił umorzyć postępowanie. Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podległa ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.