Staż dla bezrobotnych

Staż jest jedną z form aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych przewidzianą w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) - dalej jako: PromZatU. Szczegółowe kwestie związane z tą instytucją zostały uregulowane w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 20 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz.U. Nr 142, poz. 1160), dalej jako: rozporządzenie.

Stażysta

Staż organizowany dla osób bezrobotnych jest bardzo specyficznym rodzajem więzi prawnej, która łączy trzy podmioty: stażystę, organizatora stażu oraz starostę powiatu (prezydenta w miastach na prawach powiatu). Zgodnie z ustawową definicją, polega on na nabywaniu przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy, bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą (art. 2 ust. 1 pkt 34 PromZatU).

Z tej formy aktywizacji zawodowej mogą korzystać osoby bezrobotne, które znajdują się w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Do tej grupy osób ustawa zalicza:

Reklama

1) bezrobotnych do 25 roku życia1,

2) bezrobotnych długotrwale albo po zakończeniu realizacji kontraktu socjalnego, o którym mowa w art. 50 ust. 2 pkt 2, albo kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka,

3) bezrobotnych powyżej 50 roku życia,

4) bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych2, bez doświadczenia zawodowego3 lub bez wykształcenia średniego,

5) bezrobotnych samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia4,

6) bezrobotnych, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia,

7) bezrobotnych niepełnosprawnych (art. 49 PromZatU).

Organizator stażu

Bezrobotny jest kierowany do organizatora stażu. W myśl art. 53 ust. 1 PromZatU, status ten może posiadać:

- pracodawca, którym w rozumieniu ustawy jest jednostka organizacyjna, chociaż nie posiadałaby osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one co najmniej jednego pracownika,

- rolnicza spółdzielnia produkcyjna,

- pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej, w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych o powierzchni przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub prowadzącej dział specjalny produkcji rolnej, o którym mowa w ustawie z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.).

Poza tym, bezrobotny może być skierowany do odbycia stażu do przedsiębiorcy nie-zatrudniającego pracownika na zasadach przewidzianych dla pracodawców (art. 61a PromZatU), tj. do osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą.

Procedury wstępne

Podmiot zamierzający zorganizować staż powinien wystąpić do właściwego miejscowo starosty z wnioskiem o zawarcie odpowiedniej w tym zakresie umowy. Wniosek ten po-winien zawierać:

1) dane organizatora: firmę lub imię i nazwisko, siedzibę i miejsce prowadzenia działalności oraz imię i nazwisko osoby upoważnionej do reprezentowania organizatora,

2) liczbę pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,

3) liczbę przewidywanych miejsc pracy, na których bezrobotni będą odbywać staż,

4) imię i nazwisko oraz stanowisko opiekuna bezrobotnego odbywającego staż,

5) proponowany okres odbywania stażu, nie krótszy niż 3 miesiące,

6) opis zadań, jakie będą wykonywane podczas stażu przez bezrobotnego, w tym nazwę zawodu lub specjalności, zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, nazwę komórki organizacyjnej i stanowiska pracy oraz zakres zadań zawodowych,

7) wymagania dotyczące predyspozycji psychofizycznych i zdrowotnych, poziomu wykształcenia oraz minimalnych kwalifikacji niezbędnych do podjęcia stażu przez bezrobotnego na danym stanowisku pracy (par. 1 ust. 1 rozporządzenia).

We wniosku organizator może wskazać imię i nazwisko konkretnego bezrobotnego, którego zamierza przyjąć na staż. Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku, gdy z inicjatywą zorganizowania stażu wyszedł sam bezrobotny, który na własną rękę odnalazł pod-miot zainteresowany omawianą formą aktywizacji zawodowej.

Starosta informuje na piśmie organizatora stażu o sposobie rozpatrzenia wniosku w terminie jednego miesiąca od dnia jego złożenia. W przypadku zaakceptowania wniosku starosta zawiera z organizatorem stażu umowę, której zasadniczą część stanowi program. Przy ustalaniu programu powinny być uwzględnione predyspozycje psychofizyczne i zdrowotne, poziom wykształcenia oraz dotychczasowe kwalifikacje zawodowe bezrobotnego. Program powinien określać:

1) nazwę zawodu lub specjalności, której program dotyczy,

2) zakres zadań wykonywanych przez bezrobotnego,

3) rodzaj uzyskiwanych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych,

4) sposób potwierdzenia nabytych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych,

5) opiekuna osoby objętej programem stażu (art. 53 ust. 4 PromZatU).

Najistotniejsze elementy umowy o organizację stażu wylicza par. 5 ust. 1 rozporządzenia. Umowa ta ma charakter umowy cywilnoprawnej. Nie stanowi ona źródła stosunku pracy. Tym samym w całym okresie odbywania stażu stażysta zachowuje status bezrobotnego, nie nabywając tym samym statusu pracownika.

Umowy nie zawiera się w przypadku, gdy organizatorem stażu jest powiatowy urząd pracy lub starostwo powiatowe. Tego typu organizatorzy sporządzają jedynie program stażu, organizując staż zgodnie z jego treścią.

Przed skierowaniem bezrobotnego do odbycia stażu starosta może go skierować na badania lekarskie lub psychologiczne mające na celu stwierdzenie odpowiednio zdolności bezrobotnego do odbywania stażu oraz określenie szczególnych predyspozycji psychofizycznych wymaganych w tym zakresie. Koszty badań pokrywane są z Funduszu Pracy.

Ograniczenia

Minimalny okres stażu wynosi trzy miesiące. Maksymalny jego okres uzależniony jest od tego, do jakiej grupy osób wymienionych w art. 49 PromZatU należy bezrobotny.

W odniesieniu do dwóch grup bezrobotnych staż pracy może trwać do 12 miesięcy. Chodzi tutaj o:

- bezrobotnych w wieku do 25 lat

- bezrobotnych, którzy w okresie 12 miesięcy od dnia określonego w dyplomie, świadectwie lub innym dokumencie poświadczającym ukończenie szkoły wyższej nie ukończyli 27 roku życia.

Pozostałe grupy osób wymienionych w art. 49 PromZatU mogą odbywać staż trwający niedużej niż sześć miesięcy.

U tego samego organizatora, na tym samym stanowisku pracy, bezrobotny może odbywać staż tylko jeden raz. Możliwość odbywania stażu na danym stanowisku, u konkretnego organizatora wykluczona jest również w sytuacji, gdy na stanowisku tym dana osoba odbywała już wcześniej inne formy aktywizacji zawodowej, takie jak przygotowanie zawodowe w miejscu pracy lub przygotowanie zawodowe dorosłych. Nic natomiast nie stoi na prze-szkodzie, aby u tego samego organizatora staż odbywany był kilkukrotnie lecz na innych stanowiskach pracy.

Kolejnym ograniczeniem jest maksymalna liczba osób odbywających staż u danego organizatora. Jeżeli organizator jest pracodawcą, wówczas staż mogą u niego odbywać jednocześnie bezrobotni w liczbie nieprzekraczającej liczby pracowników przez niego zatrudnionych, według stanu na dzień składania wniosku, w przeliczeniu na pełny etat. Natomiast u organizatora niebędącego pracodawcą stażu nie może odbywać jednocześnie więcej niż jeden bezrobotny (zob. par. 2 rozporządzenia).

Przebieg stażu

Staż realizowany jest w sposób zgodny z programem stanowiącym integralną część umowy zawartej między organizatorem stażu a starostą. Ten ostatni sprawuje stały nadzór nad odbywaniem stażu przez bezrobotnego. W ramach tego nadzoru organizator dostarcza staroście w terminie pięciu dni po zakończeniu każdego miesiąca stażu listę obecności pod-pisywaną przez bezrobotnego oraz niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni, informuje go o przypadkach przerwania odbywania stażu, o każdym dniu nieusprawiedliwionej nieobecności bezrobotnego oraz o innych zdarzeniach istotnych dla realizacji pro-gramu (zob. par. 6 pkt 8 i 10 rozporządzenia). W celu zapewnienia stażyście pomocy w wypełnianiu powierzonych mu zadań oraz do udzielania bieżących wskazówek organizator stażu wyznacza opiekuna. Opiekun może jednocześnie sprawować opiekę nad nie więcej niż trzema stażystami (zob. par. 6 pkt 3 i 4 rozporządzenia).

Rozporządzenie w sposób szczegółowy wylicza prawa i obowiązki organizatora stażu i stażysty (zob. par. 6 rozporządzenia), które zostały ukształtowane w sposób niemalże ana-logiczny do praw i obowiązków stron stosunku pracy. Również pozycja prawna stażysty od-bywającego staż u pracodawcy jest w pewnym sensie zbliżona do pracowników zatrudnianych przez organizatora stażu. Rozporządzenie w tym zakresie przyznaje bowiem stażyście prawo do równego traktowania na zasadach przewidzianych w art. 183a i nast. Kodeksu pracy.

Rozporządzenie określa normy czasu pracy stażystów. Zgodnie z par. 7 ust. 1, czas pracy bezrobotnego odbywającego staż nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a bezrobotnego będącego osobą niepełnosprawną zaliczoną do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. W odróżnieniu od regulacji zawartej w art. 128 Kodeksu pracy, norma tygodniowa nie jest normą przeciętną, lecz sztywną. Tym samym nie jest dopuszczalne jest przekroczenie w jednym z tygodni, pod warunkiem odpowiedniego skrócenia w innym z tygodni. Wspomniane normy nie mogą być w ogóle przekraczane, co ma związek z zakazem pracy nadliczbowej stażystów.

Co do zasady stażysta nie może odbywać stażu w niedziele i święta, w porze nocnej, w systemie pracy zmianowej ani w godzinach nadliczbowych. Przy czym jedynie zakaz pracy nadliczbowej jest zakazem bezwzględnym, co oznacza, że w żadnym przypadku - nawet za zgodą samego stażysty - nie może być uchylony. W pozostałym zakresie wspomniany zakaz ma charakter względny. Tym samym starosta może wyrazić zgodę na odbywanie stażu w niedzielę i święta, w porze nocnej lub w systemie pracy zmianowej w sytuacji, gdy charakter pracy w danym zawodzie wymaga takiego rozkładu czasu pracy (zob. par. 7 ust. 2 i 3 rozporządzenia).

Bezrobotnemu odbywającemu staż przysługuje prawo do okresów odpoczynku na zasadach przewidzianych dla pracowników. Stażysta ma zatem prawo do co najmniej 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz co najmniej 35-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. Ponadto, podobnie jak w przypadku pracowników, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy stażysty wynosi co najmniej 6 godzin, ma on prawo do przerwy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy.

W czasie odbywania stażu bezrobotny nie otrzymuje zasiłku, lecz stypendium w wysokości 120 proc. kwoty zasiłku. Świadczenie to ma charakter gwarancyjny i przysługuje również za okresy udokumentowanej niezdolności do pracy, przypadające w czasie odbywania stażu, za który na podstawie odrębnych przepisów5 pracownicy zachowują prawo do wynagrodzenia lub przysługują im zasiłki z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Tym samym stażyści - z wyjątkiem odbywających leczenie w zakładzie lecznictwa odwykowego - są obowiązani do przedstawienia zaświadczeń o niezdolności do pracy wskutek choroby lub opieki nad chorym członkiem rodziny na druku określonym odrębnymi przepisami, pod rygorem utraty statusu bezrobotnego (zob. art. 80 PromZatU). Stypendium wypłaca starosta ze środków Funduszu Pracy (zob. art. 53 ust. 6 PromZatU).

Bezrobotny odbywający staż ma prawo do dni wolnych, z zachowaniem prawa do stypendium, w wymiarze 2 dni za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Dni wolnych udziela się na wniosek stażysty. Za ostatni miesiąc odbywania stażu pracodawca jest obowiązany udzielić dni wolnych przed upływem terminu zakończenia stażu (zob. art. 53 ust. 7a PromZatU). Tym samym, w trakcie 12-miesięcznego stażu bezrobotny ma prawo do 24 wolnych dni. Dni wolne mogą być wykorzystywane na bieżąco po każdym zakończonym miesiącu stażu bądź w większej ilości po przepracowaniu odpowiednio długiego okresu.

Zakończenie stażu

Z reguły staż kończy się w zaplanowanym terminie, po zrealizowaniu w całości przy-jętego programu. Niemniej w praktyce mogą zdarzyć się przypadki przedwczesnego zakończenia stażu, zarówno z przyczyn stojących po stronie organizatora stażu, jak i samego stażysty.

W pierwszej kolejności starosta może rozwiązać umowę o odbywanie stażu w przypadku nierealizowania przez organizatora programu stażu lub niedotrzymywania warunków jego odbywania. Do rozwiązania dochodzi wówczas na wniosek bezrobotnego odbywającego staż lub z urzędu po uprzednim wysłuchaniu organizatora stażu (par. 9 ust. 1 rozporządzenia).

Natomiast na skutek zajścia okoliczności stojących po stronie bezrobotnego odbywającego staż, starosta może pozbawić go możliwości kontynuowania stażu w przypadku:

1) nieusprawiedliwionej nieobecności podczas więcej niż jednego dnia stażu,

2) naruszenia podstawowych obowiązków określonych w regulaminie pracy, w szczególności stawienia się do odbycia stażu w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, narkotyków lub środków psychotropowych lub spożywania w miejscu pracy alkoholu, narkotyków lub środków psychotropowych,

3) usprawiedliwionej nieobecności uniemożliwiającej zrealizowanie programu stażu.

Przy zaistnieniu powyższych okoliczności, na wniosek organizatora lub z urzędu starosta podejmuje decyzję w przedmiocie zakończenia stażu po zasięgnięciu opinii organizatora i wysłuchaniu bezrobotnego (par. 9 ust. 2 rozporządzenia).

Przedwczesne zakończenie stażu może być także następstwem utraty statusu osoby bezrobotnej. Do sytuacji takiej może dojść zwłaszcza w przypadku przerwania stażu z winy bezrobotnego (art. 33 ust. 4 pkt 7 PromZatU) bądź na skutek złożenia wniosku o rezygnację ze stażu (art. 33 ust. 4a pkt 4 PromZatU).

Osoba, która z własnej winy nie ukończyła stażu, jest obowiązana do zwrotu jego kosztów, z wyjątkiem przypadku, gdy przyczyną nieukończenia stażu było podjęcie zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej (art. 41 ust. 6 w zw. z art. 53 ust. 6 PromZatU).

W normalnym cyklu zdarzeń organizator stażu niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, po zakończeniu realizacji programu stażu wydaje bezrobotnemu opinię zawierającą informację o zadaniach realizowanych przez bezrobotnego i umiejętnościach praktycznych pozyskanych w trakcie stażu. Natomiast bezrobotny odbywający staż, w terminie 7 dni od dnia otrzymania opinii sporządza i przedkłada staroście sprawozdanie z przebiegu stażu, zawierające informacje o wykonywanych zadaniach oraz uzyskanych kwalifikacjach lub umiejętnościach zawodowych. Prawdziwość informacji zawartych w sprawozdaniu poświadcza własnym podpisem opiekun (zob. par. 6 ust. 2 pkt 4; par. 6 ust. 3 oraz par. 10 ust. 1 rozporządzenia). Starosta po zapoznaniu się z treścią sprawozdania wydaje bezrobotnemu zaświadczenie o odbyciu stażu i zwraca opinię oraz sprawozdanie wraz z kopią programu stażu (art. 53 ust. 5 PromZatU oraz par. 10 ust. 2 rozporządzenia).

Piotr Wąż

doktor nauk prawnych, specjalizujący się w problematyce prawa pracy, prawa spółek i prawa koncernowego

Praca i Zdrowie
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »