Odszkodowanie za wypowiedzenie

W dzisiejszym artykule powiemy o odszkodowaniu i wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy.

Odszkodowanie z ograniczeniami

Pracownik piszący odwołanie często ma dylemat ze wskazaniem wysokości odszkodowania. Ile zażądać, żeby "wyjść na swoje"? Tymczasem prawo pracy w sposób jednoznaczny wyręcza tu pracownika, ustalając granice odszkodowania za niesłuszne lub niezgodne z przepisami rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę. Nie ma więc mowy o dowolnym "windowaniu" kwoty odszkodowania przez odwołującego się. Wszystko jest przez przepisy jasno określone.

1) W przypadku wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę na czas nieokreślony - pracownikowi przysługują roszczenia o przywrócenie do pracy na poprzednio zajmowanym stanowisku i przy niezmienionych warunkach lub o odszkodowanie (art. 45 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).

W tym ostatnim wypadku chodzi o niedochowanie przez pracodawcę wymogów natury formalnej (np. zaniechanie konsultacji zamiaru wypowiedzenia z organizacją związkową lub brak uzasadnienia wypowiedzenia).

Przejdźmy teraz do wysokości odszkodowania. Z punktu widzenia zainteresowanego pracownika nie jest ona może zbyt imponująca. Mianowicie odszkodowanie (w przypadku wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony), przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia (art. 471 K.p.).

2) W przypadku wypowiedzenia przez pracodawcę umowy zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy - pracownikowi przysługuje wyłącznie roszczenie o odszkodowanie, chyba że chodzi o pracownicę w ciąży lub na urlopie macierzyńskim bądź pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego (art. 50 § 3 i 5 K.p.).

Wysokość odszkodowania wyznaczona jest przez czas, do którego wypowiedziana umowa miała trwać. Powinna odpowiadać wynagrodzeniu za ten okres, nie więcej jednak niż za 3 miesiące. Przy czym istnieje jeden wyjątek od tej reguły.

W przypadku wypowiedzenia terminowej umowy o pracę pracownicy w ciąży lub na urlopie macierzyńskim czy też pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego, stosowane są odpowiednio przepisy o roszczeniach przysługujących pracownikowi w razie niezasadnego wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony. Tak więc ci pracownicy, oprócz roszczenia o odszkodowanie, mają również prawo domagać się przywrócenia do pracy. Co do wysokości odszkodowania, to kształtuje się ono analogicznie do odszkodowania w przypadku wypowiedzenia umowy bezterminowej.

Pracownik może kwestionować tylko naruszenie przepisów dotyczących postępowania przy wypowiadaniu umowy terminowej, które to przepisy nie stawiają wymogu, aby wypowiedzenie wspomnianego typu umowy było uzasadnione (co występuje przy wypowiadaniu umowy bezterminowej).

Za brak pracy wynagrodzenie

Żądanie odszkodowania za niesłuszne, bądź niezgodne z przepisami wypowiedzenie umowy o pracę to nie jedyne roszczenie jakie ma do dyspozycji pracownik.

Pracownik, który podjął pracę w wyniku przywrócenia przez sąd do pracy, ma jeszcze prawo do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Tak jak przy odszkodowaniu, tak i tu wysokość należnego wynagrodzenia jest limitowana. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy to wynagrodzenie w wysokości nie więcej niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące - nie więcej niż za 1 miesiąc pozostawania bez pracy.

Niektóre kategorie pracowników są jednak w uprzywilejowanej sytuacji. W odniesieniu do:

• pracownika znajdującego się w okresie objętym ochroną przed wypowiedzeniem, o którym mowa w art. 39 K.p. (znajdującego się w wieku przedemerytalnym),
  
• pracownicy w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego,
  
• pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego,
  
• pracownika, którego stosunek pracy podlega szczególnej ochronie przed rozwiązaniem go przez pracodawcę (np. członek zarządu zakładowej organizacji związkowej)

wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy (art. 47 K.p.). Wskazani powyżej pracownicy w razie złożenia odwołania od wypowiedzenia umowy terminowej, mogą wnieść o przywrócenie ich do pracy na poprzednio ustalonych warunkach (co dla "zwykłych" pracowników, w przypadku wniesienia od takiej umowy odwołania nie jest możliwe).

Staż pracy bez uszczuplenia

Odszkodowanie za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę, jak też wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy na ogół nie rekompensują wszystkich strat, jakie poniósł pracownik w związku z ustaniem zatrudnienia. Mając to na uwadze, ustawodawca zadbał, aby chociaż w kwestii stażu pracy od którego zależy znaczna ilość uprawnień pracowniczych, pracownik nie był stratny.

Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, wlicza się więc do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodzenie. Ponadto okresu pozostawania bez pracy, za który nie przyznano wynagrodzenia, nie uważa się za przerwę w zatrudnieniu, pociągającą za sobą utratę uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia.

Jeżeli pracownikowi przyznano odszkodowanie, do okresu zatrudnienia wlicza się okres pozostawania bez pracy, odpowiadający wysokości zasądzonego odszkodowania (art. 51 K.p.).

Agata Barczewska