1) Czy każdy pracodawca zatrudniający kierowców musi od 1 stycznia 2012 r. stosować dwie pory nocne i jak to ma w praktyce wyglądać?
Zdefiniowaną dla kierowców porę nocną, obejmującą okres 4 godzin pomiędzy godzinami 000-700, należy stosować od 1 stycznia 2012 r. wyłącznie do celów ustalenia czasu pracy. Oznacza to, że wykonywanie przez kierowcę pracy w okresie nowej pory nocnej skutkuje jedynie ograniczeniem jego czasu pracy w danej dobie do 10 godzin, zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. nr 92, poz. 879 z późn. zm.), dalej ustawy. Co istotne, stosownie do poglądu prezentowanego przez PIP ograniczenie do 10 godzin czasu pracy kierowcy pracującego w nocy dotyczy nie tylko pracy planowanej, lecz również wynikającej ze szczególnych potrzeb pracodawcy.
Konsekwencją wprowadzenia odrębnej pory nocnej, służącej wyłącznie ustalaniu czasu pracy kierowców jest stosowanie do tej grupy zawodowej od 1 stycznia 2012 r. dwóch odrębnych pór nocnych, pierwszej, służącej do ustalania czasu pracy kierowcy oraz drugiej dotychczas stosowanej 8-godzinnej, celem naliczania dodatków za pracę w nocy, o których mowa w art. 1518 K.p.
| Przykład |
W styczniu 2012 r. kierowca zatrudniony w systemie równoważnym miał zaplanowane 12-godzinne dniówki i pracował regularnie w godzinach od 400 do 1600. W zakładzie obowiązuje pora nocna od 2200 do 600, która do 31 grudnia 2011 r. ograniczała czas pracy kierowcy do 10 godzin. Na potrzeby ustalania czasu pracy kierowców pracodawca określił od 1 stycznia 2012 r. nową porę nocną z art. 2 ust. 6a ustawy na godziny od 000 do 400. Tym sposobem kierowca, który w każdej dobie przez 2 godziny wykonuje pracę w porze nocnej z art. 1517 K.p. i przed zmianą przepisów nie mógł pracować więcej niż 10 godzin w danej dobie, zachował prawo do dodatku za pracę w nocy. Nie podlega jednak już pod ograniczenie czasu pracy do 10 godzin, gdyż nie wykonuje pracy w nowej, 4-godzinnej porze nocnej.
Zwracamy uwagę! Dotychczasowa pora nocna powinna być stosowana do ustalania dodatków nocnych (ewentualnie ryczałtu za pracę w nocy), a także wynagrodzenia za nadgodziny przypadające w nocy. Obowiązujące od 1 stycznia 2012 r. regulacje nie wymagają podejmowania żadnych działań dotyczących sfery wynagrodzeniowej, gdyż nowa 4-godzinna pora nocna nie ma z tymi zagadnieniami w ogóle związku.
Wprowadzenie omawianych zmian do ustawy nie oznacza, że każdy pracodawca zatrudniający kierowców jest zobowiązany do określenia nowej pory nocnej wynikającej z art. 2 ust. 6a ustawy (4 godz.), obok dotychczas obowiązującej 8-godzinnej pory nocnej wynikającej z art. 1517 § 1 K.p. Obowiązku tego nie muszą dopełniać te podmioty, które wykonują wyłącznie przewozy wyłączone spod regulacji rozporządzenia WE nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego… (Dz. U. UE L 06.102.1), dalej rozporządzenia WE nr 561/2006, czyli wymienione w jego art. 3 lub art. 13. Oznacza to, że nowej pory nocnej nie musi określać np. przedsiębiorca, który wykonuje jedynie przewozy pojazdami specjalistycznymi pomocy drogowej, poruszającymi się zawsze w promieniu 100 km od bazy. W praktyce może się jednak zdarzyć, że pracodawca wykonuje zarówno przewozy wyłączone spod rozporządzenia WE nr 561/2006, jak i podlegające pod jego regulacje, a wtedy musi już określić nową porę nocną.
| Przykład |
PKS wykonuje głównie przewozy regularne na trasach do 50 km, które stanowią podstawę jego działalności. Firma obsługuje przy tym kilka regularnych linii dalekobieżnych oraz sporadycznie przewóz wycieczek turystycznych. W takim przypadku, pomimo tego, że trzon działalności pracodawcy to przewozy wyłączone spod rozporządzenia WE nr 561/2006 mocą jego art. 3 lit. a), to i tak musi on uregulować nową porę nocną dla pozostałych kierowców, wykonujących przewozy podlegające pod regulacje ww. rozporządzenia, czyli zatrudnionych na liniach dalekobieżnych i wykonujących przewozy turystyczne.
2) Czy indywidualny rozkład czasu pracy można zastosować we wszystkich rodzajach przewozów, w zadaniowym czasie pracy i w stosunku do kierowców otrzymujących ryczałty za nadgodziny lub godziny nocne?
Od 1 stycznia 2012 r. wszyscy kierowcy wykonujący przewóz drogowy, niezależnie od rodzaju użytkowanego pojazdu, jego dopuszczalnej masy całkowitej (powyżej czy poniżej 3,5 tony), czy dopuszczalnej liczby przewożonych pasażerów mogą pracować w indywidualnych rozkładach czasu pracy. Oznacza to, że nie znajdzie do nich zastosowania instytucja doby pracowniczej. Na mocy nowego art. 8 ust. 2 ustawy, pracodawca może bowiem ustalić pracownikom zatrudnionym w indywidualnych rozkładach czasu pracy różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy, a ponowne wykonywanie pracy przez takiego pracownika w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. Jedynym warunkiem, który muszą spełniać indywidualne rozkłady czasu pracy jest zapewnienie kierowcom prawa do odpoczynków wynikających z art. 14 ustawy. Zastosowanie powyższego przepisu nie zostało bowiem ograniczone żadnymi warunkami odnoszącymi się do rodzajów przewozów.
W przypadku kierowcy zatrudnionego w zadaniowym czasie pracy (art. 17 ustawy) nie ma wyłączenia zastosowanie instytucji doby pracowniczej. W tej sytuacji ponowne wykonywanie pracy w danej dobie pracowniczej przez kierowcę zatrudnionego w zadaniowym czasie pracy skutkuje obowiązkiem wypłaty wynagrodzenia za nadgodziny. Stwierdzenie takich przypadków u kierowcy wykonującego przewóz pojazdem wyłączonym z obowiązku stosowania urządzeń rejestrujących jest utrudnione, o ile nie jest on zobowiązany do rzetelnego wypełniania kart drogowych, gdyż w razie ich braku nie ma dokumentów obrazujących realne godziny pracy w poszczególnych dobach. Problem ten nie występuje w przypadku kierowców jeżdżących pojazdami wyposażonymi w tachografy, gdyż fakt ponownego wykonywania pracy w tej samej dobie wynika z zapisów na tarczkach lub danych z karty kierowcy i urządzenia rejestrującego, które pracodawca musi przechowywać i udostępniać organom kontrolnym niezależnie od prowadzonej ewidencji czasu pracy.
| Ważne: Jedynym narzędziem, które od 1 stycznia 2012 r. wyłącza stosowanie doby pracowniczej także u kierowców pracujących w zadaniowym czasie pracy jest indywidualny rozkład czasu pracy, który można zastosować w każdym systemie czasu pracy. |
Stosowanie indywidualnych rozkładów czasu pracy nie wyklucza również możliwości wprowadzenia dla zatrudnionych w nich kierowców ryczałtów za nadgodziny i za pracę w porze nocnej. Posunięcie takie ma wpływ na zakres obowiązków pracodawcy dotyczących prowadzenia ewidencji czasu pracy, o ile prowadzą oni klasyczne karty czasu pracy. W omawianym przypadku przyznanie ryczałtów za nadgodziny lub za pracę w porze nocnej wyłącza bowiem konieczność ewidencjonowania godzin pracy. Oznacza to, że takim kierowcom wystarczy prowadzić ewidencję uproszczoną, obejmującą tylko dni pracy.
Ubezpieczenia i Prawo Pracy Nr 4 z dnia 2012-02-10
