Mobbing w pracy: Alarmujące wyniki badania

Jak wynika z badania firmy Sedlak & Sedlak, 15 procent Polaków przyznaje się do pracy w środowisku noszącym znamiona mobbingu. Alarmujące są dane wskazujące, że połowa pracowników boi się poinformować o tym problemie przełożonych lub wyznaczonych do tego osób.

Mobbing to psychiczne oraz fizyczne prześladowanie pracownika przez osobę współzatrudnioną lub ich grupę. Jego przejawami są zachowania naruszające godność i dobrostan psychiczny oraz fizyczny człowieka, wzbudzające w nim poczucie zagrożenia, nieprzydatności zawodowej, obniżające jego pozycję społeczną lub zawodową. Mobbing ma charakter powtarzalny i uporczywy.

Wypełnij ankietę i SPRAWDŹ ZAROBKI - Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń 2015

Informacje wstępne

Badanie zrealizowano w maju i czerwcu 2015 roku, przy użyciu Kwestionariusza do badania mobbingu opracowanego przez firmę Sedlak & Sedlak i dostępnego na platformie badaniaHR.pl.

Reklama

Narzędzie składało się z 62 standardowych pytań diagnostycznych kwestionariusza oraz kilku pytań rozszerzających. Standardowe pozycje testowe odwołują się do 4 sposobów postępowania osoby mobbingującej wobec ofiary, wyodrębnionych w polskim Kodeksie pracy1. Badani zostali poproszeni o określenie częstotliwości, z jaką doświadczyli każdej z przedstawionych sytuacji na przestrzeni ostatnich 6 miesięcy (kryterium czasowe pozwalające uznać nękanie za trwałe).

W badaniu wzięło udział 1005 osób: 552 kobiety oraz 453 mężczyzn. Średnia wieku respondentów wynosiła 40 lat. Osoby badane pochodziły z całej Polski, były zatrudnione w firmach prywatnych i publicznych, na różnych szczeblach organizacji.

Wyniki ogólne

4,88 proc. przebadanych pracowników doświadcza mobbingu w pracy (są to osoby, które w ciągu ostatniego półrocza spotykały się z prześladowaniami przynajmniej raz w tygodniu). Kolejne 15,22 proc. respondentów bywa incydentalnie (nie częściej jednak niż raz w miesiącu) poddane zachowaniom o charakterze mobbingu. W ciągu ostatnich 6 miesięcy jedynie niecałe 5 proc. badanych nie doświadczyło żadnego nieprzyjemnego incydentu w miejscu pracy.

Badani najczęściej spotykają się z oddziaływaniami obniżającymi poczucie przydatności zawodowej - przynajmniej raz w ciągu ostatniego półrocza doświadczyło ich aż 88 proc. pracowników. Równie wielu (87 proc.) badanych zgłosiło przynajmniej jeden incydent poniżania lub ośmieszania przez współpracowników. Nieco rzadziej mają miejsce incydenty izolowania i eliminowania z zespołu oraz straszenia i nękania (odpowiednio 83 proc. i 71 proc.).

W badaniu podjęto również tematykę przeciwdziałania mobbingowi przez firmy. Około 75 proc. respondentów twierdzi, że w ich organizacjach nie podjęto żadnych kroków mających na celu zapobieganie temu zjawisku lub o nich nie słyszało. Jedynie co czwarty pracownik zna tego typu działania w swojej firmie.

Charakterystyka zjawiska mobbingu w Polsce

Wyniki badania wskazują na istotne statystycznie (p<0,05) różnice między płciami - kobiety są częstszym obiektem mobbingu niż mężczyźni. Tendencja ta dotyczy zwłaszcza izolowania od pozostałych członków grupy, usuwania z zespołu oraz zastraszania. Istotną rolę odgrywa również szczebel zatrudnienia. W przebadanej próbie na złe traktowanie najczęściej uskarżają się pracownicy szeregowi.

Na wystąpienie prześladowania nie ma istotnego wpływu staż pracy ani wiek zatrudnionego. Znaczącej roli nie odgrywa także wielkość organizacji - mobbing obserwowany jest równie często w małych, średnich i dużych przedsiębiorstwach.

Zaobserwowano natomiast różnice pomiędzy branżami, w których pracują respondenci. Znacznie powyżej średniej plasuje się odsetek doświadczających mobbingu w placówkach służby zdrowia, przedsiębiorstwach energetycznych i bankach. Najkorzystniejsze psychospołeczne warunki pracy wydają się panować w firmach z branży reklamowej i IT oraz w organizacjach pozarządowych.

Wśród najczęściej wskazywanych zachowań mobbingowych znajdują się m.in.:

  • pomijanie ewidentnych osiągnięć pracownika (15 proc. respondentów odczuwa je częściej niż raz w tygodniu),
  • intencjonalne prowokowanie uczucia strachu i niepokoju (12 proc.),
  • ignorowanie i lekceważenie wypowiedzi badanego (9 proc.).


Ponadto, w ciągu ostatniego półrocza przynajmniej raz:

  • wobec 2 proc. badanych użyto siły fizycznej,
  • 3 proc. badanych usłyszało groźby wobec swoich bliskich,
  • zniszczono własność 6 proc. badanych,
  • 9 proc. badanych było dotykane wbrew swojej woli (11 proc. kobiet i 8 proc. mężczyzn),
  • 10 proc. badanych otrzymywało niestosowne propozycje o charakterze seksualnym (15 proc. kobiet i 4 proc. mężczyzn),
  • 16 proc. badanych wysłuchiwało upokarzających przezwisk,
  • 22 proc. badanych otrzymało nakaz wykonania czynności naruszającej ich godność.


Aktualnie 10 proc. respondentów zdecydowanie uważa się za ofiarę mobbingu, a kolejne 12 proc. nie ma co do tego pewności. Zestawiając obiektywny wskaźnik diagnozujący mobbing z subiektywnym przekonaniem na ten temat, okazuje się, że jedynie 71 proc. rzeczywiście prześladowanych osób potrafi właściwie rozpoznać to zjawisko.

Zatem prawie co trzeci Polak prześladowany w pracy nie ma świadomości faktu, że upokorzenia z którymi się boryka stanowią zdefiniowany i zwalczany prawnie problem społeczny. Edukacja w tym zakresie jest obszarem, w którym polskie działy HR czeka sporo do zrobienia.

Osoby uważające się za mobbingowane zostały poproszone również o wskazanie, z czyjej strony doświadczają prześladowań. Okazało się, że w około 2/3 przypadków zachowania te pochodzą jednocześnie z więcej niż jednego źródła. Najczęściej mobberem jest bezpośredni przełożony lub osoba z kierownictwa firmy, istnieje jednak również wiele relacji o charakterze prześladowczym pomiędzy pracownikami na równorzędnych stanowiskach.

W badaniu pytano również o zaobserwowane sytuacje mobbingu w całej firmie. Aż 60 proc. respondentów deklaruje, że wie o co najmniej pojedynczych przypadkach niepożądanych zachowań, których ofiarami są inne osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie. Do grupy tej zalicza się 38 proc. osób, które były naocznymi świadkami takich incydentów oraz 17 proc., które są notorycznie naocznymi świadkami takich sytuacji.

Wypełnij ankietę i SPRAWDŹ ZAROBKI - Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń 2015

Przeciwdziałanie mobbingowi

Jak podano we wstępie, jedynie 25 proc. Polaków deklaruje, że w ich firmach wdrażane są działania zapobiegające mobbingowi lub zwalczające go. Uczestników badania poprosiliśmy również o wskazanie, jakie konkretnie czynności zostały podjęte (każda osoba mogła wskazać dowolną ilość działań). Wyniki prezentuje poniższy wykres.

W odniesieniu do dobrych praktyk, pojedynczy badani zgłosili również fakt powoływania w ich organizacjach komisji do zwalczania mobbingu oraz otwierania zielonych linii. Pojawiły się także negatywne głosy, mówiące o zakładaniu "fikcyjnych komórek", walczących z mobbingiem jedynie z nazwy.

Respondenci zostali zapytani także o to, czy postrzegają jako bezpieczne zgłoszenie faktu bycia ofiarą mobbingu wyznaczonemu do tego wewnętrznemu organowi firmy. Co bardzo niepokojące, przeszło połowa badanych uznała, że bałaby się ujawnić tego typu informacji lub ma poważne wątpliwości co do bezpieczeństwa skorzystania z takiej możliwości. Wśród powodów takiego stanu rzeczy wymieniane są najczęściej:

  • lęk przed utratą pracy lub pogorszeniem warunków zatrudnienia - ok. 57 proc. wskazań,
  • fakt, że mobberem jest szef lub inna ważna osoba w firmie oraz to, że poza kierownictwem brak w firmie odpowiednich organów – ok. 20 proc. wskazań,
  • obawa przed zlekceważeniem zgłoszenia wynikająca z poprzednich doświadczeń, a także brak zaufania do działu HR i jego pracy - ok. 13 proc. wskazań,
  • lęk przed ostracyzmem i napiętnowaniem ze strony współpracowników, uznaniem za osobę niegodną zaufania, nielojalną wobec firmy – ok. 10 proc. wskazań,
  • rozterki wewnętrzne: niepewność co do winy sprawcy, lęk przed niesłusznym pomówieniem mobbera, niewiara w zachowanie anonimowości oraz obawa przed konfrontacją - ok. 2 proc. wskazań.

Wypełnij ankietę i SPRAWDŹ ZAROBKI - Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń 2015

Podsumowanie

Ogólne wyniki przeprowadzonego badania są zbieżne z danymi uzyskanymi w 2014 roku przez CBOS2. W obu badaniach około 5 proc. respondentów zadeklarowało fakt bycia ofiarą notorycznego prześladowania w miejscu pracy. Kolejne 15 proc. (wg. CBOS 17 proc.) Polaków przyznaje się do pracy w środowisku noszącym znamiona mobbingu, a więc do sporadycznego doświadczania różnego rodzaju szykan.

Jedynie co czwarty uczestnik badania twierdzi, że w jego firmie podejmowane są jakiekolwiek działania związane z zapobieganiem mobbingowi. Ważną obserwację stanowi fakt, że około 1/3 notorycznie prześladowanych pracowników nie posiada wiedzy pozwalającej rozpoznać w swojej sytuacji oznak mobbingu.

Równie alarmujące są dane wskazujące, że przeszło połowa pracowników obawia się poinformować o tym problemie przełożonych lub wyznaczone do tego osoby w firmie. Respondenci lękają się przede wszystkim utraty posady, pogłębienia szykan i pogorszenia relacji ze współpracownikami. Strach ten jest spowodowany w znacznej mierze niskim zaufaniem do firmowych procedur antymobbingowych, piastowaniem przez mobbera kluczowego stanowiska w firmie oraz brakiem możliwości ujawnienia problemu w sposób anonimowy.

Piotr Jurczak
badaniaHR.pl

1 Zachowania o charakterze:
- nękania lub zastraszania,
- poniżania lub ośmieszania,
- izolowania lub eliminowania z zespołu,
- wywołującym poczucie zaniżonej oceny przydatności zawodowej.

2 CBOS, Komunikat z badań CBOS Nr 109/2014: "Szykany w miejscu pracy", Warszawa 2014.

rynekpracy.pl
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »