Jak rozliczyć dochody zagraniczne po powrocie z emigracji?

Obowiązek podatkowy zależy od miejsca zamieszkania

Podstawowa zasada prawa podatkowego mówi o tym, że osoba fizyczna rozlicza się z podatku tam gdzie mieszka. Jeżeli ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, to podlega tu obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów. Natomiast osoba, która nie ma w naszym kraju miejsca zamieszkania, podlega obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów osiąganych w Polsce. Nie ma przy tym znaczenia, gdzie podatnik zarabia.

Co ważne, miejsce zamieszkania nie ma bezpośredniego związku z obywatelstwem ani zameldowaniem, lecz z przeniesieniem tzw. ośrodka interesów życiowych. Co to oznacza? Jeżeli wyjechałeś za granicę z całą rodziną, rozwiązałeś umowę o pracę, sprzedałeś dom - to zmieniłeś rezydencję podatkową. Natomiast, jeśli przebywałeś za granicą tylko w celach zarobkowych z myślą o powrocie do Polski, gdzie pozostawiłeś najbliższą rodzinę, mieszkanie, konto w banku, itd. - to przez cały ten okres miałeś miejsce zamieszkania w Polsce.

Dla ustalenia miejsca zamieszkania, oprócz kryterium związanego z ośrodkiem interesów życiowych, ważne jest też jak długo w roku podatkowym podatnik przebywał w Polsce. W myśl art. 3 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.), za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

posiada na terytorium Rzeczy­pospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub przebywa na terytorium Rzeczy­pospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Może się zdarzyć, że równocześnie dwa kraje uznają daną osobę za swojego rezydenta, wówczas rezydencję podatkową określa się na podstawie warunków kolizyjnych przyjętych w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Przeniesienie rezydencji podatkowej do Polski

Osoby, których miejsce zamieszkania znajdowało się za granicą nie musiały przez te lata w Polsce płacić podatku od swoich zagranicznych dochodów ani sporządzać zeznań rocznych. W naszym kraju miały obowiązek rozliczać się tylko z dochodów osiągniętych w Polsce, np. z najmu mieszkania.

Z chwilą przyjazdu do Polski na stałe następuje przeniesienie rezydencji podatkowej do naszego kraju. Od tego dnia podatnik podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.

Przykład

Pan Kazimierz wyjechał z Polski w styczniu 2004 r. Zamieszkał w Holandii, gdzie zatrudnił się na umowę o pracę na czas nieokreślony. Wkrótce przyjechała do niego żona z dziećmi. Postanowili pozostać w tym kraju na stałe. Nie zrealizowali jednak tego planu. Dnia 15 sierpnia 2008 r. powrócili do Polski. Od września dzieci rozpoczęły naukę w szkole, a pan Kazimierz podjął pracę zarobkową.

W okresie przebywania w Holandii (do dnia wyjazdu na stałe do Polski) Pan Kazimierz posiadał miejsce zamieszkania w Holandii, wobec tego w tym czasie podlegał w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Jego dochody osiągnięte w Holandii w tym okresie nie podlegały opodatkowaniu w Polsce.

Z dniem powrotu do Polski pan Kazimierz, zmienił rezydencję podatkową, więc od tego momentu w naszym kraju podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. W związku z tym jest zobowiązany do złożenia zeznania rocznego za 2008 r. i rozliczenia się z dochodów osiągniętych od 15 sierpnia 2008 r.

Powrót z wyjazdu zarobkowego

Podatnik, który pracował za granicą, ale nie przeniósł tam rezydencji podatkowej, tzn. jego centrum interesów życiowych było na terytorium RP, wszystkie swoje dochody, zarówno polskie jak i zagraniczne powinien rozliczać w Polsce. Nie zawsze jednak takie rozliczenie dochodów zagranicznych jest konieczne. Decyduje o tym metoda unikania podwójnego opodatkowania, jaka ma zastosowanie do dochodów uzyskanych za granicą, oraz to, czy oprócz nich podatnik ma jakiś dochód w Polsce.

Przepisy normujące opodatkowanie dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne przewidują dwie metody unikania podwójnego opodatkowania, tj. metodę:

* proporcjonalnego odliczenia,

* wyłączenia z progresją.

Przy metodzie proporcjonalnego odliczenia podatnicy, czasowo przebywający za granicą i osiągający tam dochody, po powrocie są obowiązani wpłacić zaliczkę na podatek w wysokości 19% tych dochodów. Zaliczka ta powinna zostać wpłacona w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym wrócili do kraju (art. 44 ust. 7 ustawy o pdof).

Po zakończeniu roku podatkowego podatnik jest zobowiązany swoje zagraniczne dochody rozliczyć w zeznaniu rocznym.

Natomiast przy metodzie wyłączenia z progresją osoba zarabiająca tylko za granicą nie musi rozliczać się z polskim fiskusem.

Prawo do abolicji

W trudnej sytuacji może znaleźć się podatnik, który zarabiał za granicą, ale w świetle przepisów podatkowych pozostawał polskim rezydentem podatkowym i mimo ciążącego na nim obowiązku nie rozliczał w Polsce swoich dochodów zagranicznych. W takim przypadku może być pomocna ustawa z dnia 25 lipca 2008 r. o szczególnych rozwiązaniach dla podatników uzyskujących niektóre przychody poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 143, poz. 894). Na jej podstawie podatnicy, którzy nie zapłacili podatku od dochodów zagranicznych, mogą starać się o umorzenie zaległości podatkowych wraz z należnymi odsetkami.

Z abolicji podatkowej ma prawo skorzystać osoba fizyczna, która przynajmniej w jednym roku podatkowym, w okresie od 2003 r. do 2007 r. podlegała nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce i jednocześnie uzyskiwała przychody z pracy, do których miała zastosowanie metoda odliczenia proporcjonalnego. Wnioski dotyczące lat 2003-2007 składa się do dnia 6 lutego 2009 r. (6 października upłynął termin na składanie wniosków dotyczących 2002 r., terminu tego nie można już przywrócić). Zainteresowani powinni pamiętać, że abolicją nie są objęte dochody osiągane w tzw. rajach podatkowych.

Osoby, które niedopełniały obowiązków związanych z rozliczeniem dochodu uzyskanego poza terytorium RP, a teraz skorzystają z tej ustawy i ujawnią swoje zagraniczne dochody, nie będą karane.

Elżbieta Belon,

Gazeta Podatkowa nr 505 z 2008-11-10