Ile wypoczynku po urlopach rodzicielskich?
Zwiększenie zakresu uprawnień rodzicielskich znacznie wydłużyło okres sprawowania opieki rodzicielskiej przez pracownika. Jego absencja z tego tytułu może trwać przez rok po narodzinach dziecka, a nawet dłużej, jeżeli przed porodem wystąpiła chorobowa niezdolność do pracy. Kiedy jednak pracownik po takiej rodzicielskiej przerwie pojawi się z powrotem w pracy, pracodawca może stanąć przed problemem udzielenia mu skumulowanego urlopowego wypoczynku.
Aktualnie pracownik będący rodzicem ma do dyspozycji szereg urlopów związanych z wykonywaniem przez niego funkcji rodzicielskich. Poza podstawowym urlopem macierzyńskim o charakterze obligatoryjnym, może jeszcze skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Pracownik - ojciec wychowujący dziecko ma ponadto prawo do przynależnego tylko jemu urlopu ojcowskiego. Poza tymi urlopami, czasowo powiązanymi z okresem następującym bezpośrednio po urodzeniu dziecka, prawo pracy przewiduje jeszcze urlop wychowawczy.
Wszystkie te urlopy razem wzięte mogą oznaczać nawet kilkuletnią nieobecność pracownika w pracy. Skorzystanie zaś z urlopów ściślej związanych z urodzeniem dziecka, tj. z macierzyńskiego podstawowego i dodatkowego oraz rodzicielskiego na ogół urlopuje pracownika z bieżącej pracy zakładu na okres roku. Nadal jednak jest to okres zatrudnienia, który jest ponadto preferencyjnie traktowany przez prawo pracy.
Jednym z przejawów tego uprzywilejowania jest przyjęcie zasady, że korzystanie z urlopów związanych z rodzicielstwem (potocznie rodzicielskich) nie ma wpływu na wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego. Okres urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego jest w tym zakresie przyjmowany tak jak okres efektywnej pracy. W konsekwencji za okres przebywania na tych urlopach pracownik nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego. Wynika to wyraźnie z treści art. 1552 § 1 K.p., który zawiera wyczerpujące wyliczenie rodzajów nieobecności w pracy powodujących proporcjonalne ustalenie wymiaru urlopu wypoczynkowego. Nie ma wśród nich urlopu macierzyńskiego (zarówno podstawowego, jak i dodatkowego) oraz urlopu rodzicielskiego. Co do urlopu wychowawczego to od 1 października 2013 r. nie powoduje on proporcjonalnego obniżenia wymiaru urlopu wypoczynkowego, o ile wychowawczy został udzielony po 1 stycznia danego roku i powrót z niego nastąpił w tym samym roku kalendarzowym.
Przytoczone regulacje są ewidentnie korzystne dla pracownika korzystającego z uprawnień rodzicielskich, jednak stanowczo mniej dla pracodawcy, który wraz z powrotem pracownika po długim okresie nieobecności staje wobec problemu przysługującego mu urlopu wypoczynkowego. Przez czas opieki nad dzieckiem ulega on znacznej kumulacji, a możliwości zejścia z tej puli urlopowej są często ograniczone.
Powszechną praktyką wśród pracowników korzystających z urlopów związanych z urodzeniem dziecka jest składanie wniosku o udzielenie urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego (dodatkowego macierzyńskiego) lub macierzyńskiego i rodzicielskiego. W przypadku takiego wniosku pracodawca nie ma możliwości jego odrzucenia, o ile korzystanie z urlopu ma nastąpić bezpośrednio po zakończeniu urlopów z tytułu rodzicielstwa (art. 163 § 3 K.p., art. 1821 § 7 K.p. i art. 1821a § 6 K.p.). Pracownik ma prawo zawnioskować o całość przysługującego mu urlopu wypoczynkowego, a więc o urlop bieżący i zaległy. Taka kumulacja daje w sumie dużą ilość dni urlopu do wykorzystania i poważnie wydłuża okres sprawowania opieki nad dzieckiem. Powyższa sytuacja, choć raczej niekomfortowa dla pracodawcy, nie stwarza jednak specjalnych trudności, jeżeli chodzi o ustalenie przysługującego pracownikowi wymiaru urlopu i o jego udzielenie. Pracownik ma po prostu prawo do całego urlopu, bez jego proporcjonalnego obniżenia i, o ile o to zawnioskuje, może go wybrać zaraz po zakończeniu urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
O wiele bardziej kłopotliwą dla pracodawcy sytuacją jest skorzystanie przez pracownika z uprawnienia do podjęcia pracy w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego i (lub) rodzicielskiego w wymiarze nieprzekraczającym połowy etatu (art. 1821 § 5 K.p. i art. 1821a § 6 K.p.). Wydawałoby się, że w takim przypadku wymiar urlopu wypoczynkowego ulega obniżeniu stosownie do nowego wymiaru czasu pracy, w związku z czym ilość dni urlopu też ulega nominalnemu zmniejszeniu. Jednak w odniesieniu do pracowników - rodziców podejmujących pracę w trakcie urlopów rodzicielskich takie proste przełożenie wymiaru urlopu na wymiar etatu nie może być zastosowane.
Pracownik podejmujący pracę w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego może świadczyć ją w zakresie nieprzekraczającym połowy etatu. Potocznie można więc uznać, że podejmuje pracę na wspomnianych urlopach w wymiarze połowy etatu. Jednak w sensie ścisłym wymiar etatu danego pracownika nie ulega zmianie - trzeba bowiem zauważyć, że podjęcie pracy w ramach 1/2 etatu nie jest konsekwencją zawarcia aneksu do umowy czy dokonania wypowiedzenia zmieniającego, na mocy których etat wyjściowy uległby obniżeniu. W omawianej sytuacji wymiar urlopu wypoczynkowego nadal więc wynosi 20 lub 26 dni, a nie odpowiednio 10 lub 13 dni (przy założeniu, że wyjściowym wymiarem jest pełny etat).
Jednak przy udzielaniu tego urlopu pracodawca nie jest zwolniony z obowiązku przestrzegania zasady udzielania urlopu w takim wymiarze godzinowym, w jakim pracownik miał świadczyć pracę w dniu, na który urlopu udzielono (art. 1542 § 1 K.p.). Oznacza to, że rozliczenie puli urlopowej, która ustalana jest w odniesieniu do pełnego etatu, będzie bardziej czasochłonne i w praktyce może powodować powstanie urlopowych zaległości.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 98 (1035) z dnia 2013-12-09
