Wysokość odpraw przy utracie pracy - przy zwolnieniach grupowych do 25 tys. zł

Odprawy związane z utratą pracy polskie prawo reguluje tylko w dwóch przypadkach. Rekompensaty finansowe należą się z mocy prawa osobom tracącym zatrudnienie z powodu zwolnień grupowych w przedsiębiorstwie. Ponadto ustawa określa maksymalną wysokość odprawy dla menedżerów spółek Skarbu Państwa - nie definiuje jednak jej kwoty minimalnej i nie zobowiązuje firm do gwarantowania w umowach takich odpraw.

W firmach prywatnych odprawy menedżerów wysokiego szczebla zazwyczaj wpisane są w ich kontrakty. To jeden z elementów systemu pozyskiwania wysoko kwalifikowanej kadry i zapewnienia jej skutecznego działania.

W 2013 roku wiceprezes zarządu Alior Banku otrzymał ponad 4,7 mln zł odprawy. Całkiem niedawno szeroko komentowane były również wysokości odpraw jakie prezes Polskiej Grupy Energetycznej Krzysztof Kilian i jego współpracownicy otrzymali po odejściu ze spółki. Kwota ta osiągnęła poziom 6,9 mln zł. To i tak niewiele patrząc na polskiego rekordzistę Jana Krzysztofa Bieleckiego. Po ustąpieniu z funkcji prezesa banku Pekao otrzymał ponad 7,3 mln zł.

Na odprawy mogą też jednak liczyć także pracownicy niższych szczebli. Także ci, którzy nie mają w swoich umowach o pracę klauzuli o rekompensacie za zwolnienie. W 2014 roku maksymalna wysokość takiej odprawy może wynieść ponad 25 tys. zł. Nie przysługuje ona jednak każdemu - to specjalne zabezpieczenie dla pracowników restrukturyzowanych firm. Szczegółowe zasady przyznawania i obliczania wysokości odpraw przy zwolnieniach grupowych opisane zostały w dalszej części artykułu.

Odprawy menedżerskie w spółkach Skarbu Państwa

Wysokość odprawy menedżerskiej zależy w dużej mierze od rodzaju spółki, z której odchodzi pracownik. Ustawowo regulowana jest ona jedynie w spółkach o kapitale w całości lub części należącym do Skarbu Państwa. W spółkach jednoosobowych oraz z większościowym udziałem Skarbu Państwa (powyżej 50 proc.) odprawy ustalane są na podstawie ustawy z dnia 3 marca 2000 roku o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (tzw. ustawa kominowa). Ich wysokość nie może być wyższa niż trzykrotność wynagrodzenia miesięcznego, pod warunkiem, że odwołanie ze stanowiska lub rozwiązanie umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej nie wiązało się z naruszeniem podstawowych obowiązków w miejscu pracy. Zgodnie z ustawą kominową płace menedżerów spółek Skarbu Państwa nie mogą przekraczać sześciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw (bez wypłat nagród z zysku) za czwarty kwartał poprzedniego roku.

Pensja menedżera spółki Skarbu Państwa nie może być więc w 2014 roku wyższa niż 24 026,10 zł miesięcznie. Oznacza to, że maksymalna odprawa może wynosić nieco ponad 72 tys. zł. Nie dotyczy to jednak opisanych poniżej kontraktów menedżerskich w tych podmiotach.

Jak wynika z danych podanych na stronie Sejmu, wysokość wypłat odpraw członków zarządów spółek z większościowym udziałem Skarbu Państwa w latach 2010-2012 wyniosła w sumie ok. 2,4 mln zł dla 112 osób pełniących obowiązki w 57 spółkach. To średnio 21,6 tys. zł na osobę.

Zasady przydzielania odpraw członkom zarządów spółek z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa określone są natomiast przez rady nadzorcze lub walne zgromadzenia/zgromadzenia wspólników w statutach lub umowach spółek. W większych spółkach powoływane są komitety ds. wynagrodzeń odpowiedzialne za analizowanie i opiniowanie zasad wynagradzania członków zarządu spółki, w tym również wysokości odpraw.

Zarobki prezesów państwowych spółek są zbyt wysokie? Dołącz do dyskusji!

Kontrakty jako sposób na obejście limitów w spółkach państwowych

Odrębną kwestią jest wypłata odpraw członkom zarządów, którzy nie są zatrudnieni w państwowej spółce na podstawie umowy o pracę, a w oparciu o kontrakt menedżerski. W tym przypadku wysokość kwoty odprawy nie jest regulowana ustawowo. Dokładna wysokość odprawy wynika z zapisów umowy o świadczenie usług w zakresie zarządzania zawartej pomiędzy spółką (reprezentowaną przez radę nadzorczą), a firmą należącą do zarządzającego. Na zawarcie takiego kontraktu musi wyrazić zgodę Rada Nadzorcza spółki. Warto dodać, że treść kontraktu, w tym informacje o odprawach, jest objęta tajemnicą prawnie chronioną i nie może być ujawniona bez zgody menedżera. Jednak w przypadku spółek giełdowych wszystkie informacje nt. wynagrodzeń, także odpraw wypłacanych menedżerom na kontraktach, pojawiają się w corocznych raportach przekazywanych do publicznej wiadomości. Wysokość odprawy jest więc utajniona w trakcie trwania kontraktu, lecz po jego rozwiązaniu i wypłaceniu pieniędzy odchodzącemu kwota zostaje ujawniona.

Odprawy w spółkach notowanych na GPW

W spółkach giełdowych, w których Skarb Państwa nie ma swoich udziałów ustawa nie określa wysokości wynagrodzeń i odpraw menedżerów.

W 2013 roku najwyższą odprawę uzyskał wiceprezes zarządu jednego z polskich banków. W ramach "pożegnania" otrzymał blisko 4,5 mln zł. Ta kwota była bliska wysokości jego rocznego wynagrodzenia. Pozostali dyrektorzy otrzymali odprawy w wysokości poniżej 1 mln zł. Najniższa odprawa w polskich spółkach giełdowych w 2013 wyniosła 40 tys. zł. To kwota o ponad sto razy niższa niż kwota najwyższej odprawy w ubiegłym roku.

Wiele firm stosuje specjalną klauzulę w kontrakcie menedżerskim nazywaną "złotym spadochronem", która gwarantuje wysoką odprawę w przypadku odwołania z funkcji przed upływem określonego czasu. Takie dodatkowe świadczenie ma często na celu przyciągnięcie fachowców. Stosowane jest również po to, by pomóc kierownictwu spółki w podejmowaniu zdecydowanych a nie asekuracyjnych decyzji i działań. Co ciekawe niektóre przedsiębiorstwa stosują również "srebrne spadochrony". Takie świadczenia przysługują menedżerom średniego szczebla i są wypłacane w przypadku rozwiązania umowy o pracę związanego z przejęciem firmy.

Odprawy w ramach zwolnień grupowych

Zupełnie inaczej wyglądają odprawy ustawowe przy zwolnieniach grupowych. Osobom, które tracą pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy w przypadku grupowego zwolnienia1 przysługują dodatkowe środki pieniężne. Prawo do odprawy przysługuje wszystkim pracownikom zwalnianym grupowo, bez względu na sposób rozwiązania stosunku pracy, zarówno w formie wypowiedzenia, jak porozumienia stron. Odprawy przy zwolnieniach grupowych miały z jednej strony zabezpieczyć pracowników do czasu znalezienia nowej pracy - zwłaszcza przy redukcji zatrudnienia u dużych pracodawców, często dominujących na rynku pracy w danym regionie. Z drugiej strony - odprawy wprowadzono także po to, by zmniejszyć skalę protestów towarzyszących zwolnieniom grupowym i w ten sposób umożliwić firmom redukcję nadmiernego zatrudnienia.

W 2014 roku maksymalna wysokość odprawy wynosi 25 200 zł brutto. Skąd bierze się ta kwota? Zgodnie z ustawą z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, wysokość odprawy pieniężnej nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę2, która w 2014 roku wynosi 1680 zł brutto. W porównaniu z 2013 rokiem wysokość maksymalnej odprawy wzrosła w 2014 roku o 1200 zł brutto. Powyższe zasady dotyczą wyłącznie firm zatrudniających co najmniej 20 pracowników.

Każdy pracownik, który został zwolniony w ramach zwolnień grupowych otrzymuje odprawę. Jej wysokość zależy od stażu pracy w danej firmie oraz wysokości jego miesięcznego wynagrodzenia3. Pracownik zatrudniony krócej niż dwa lata może dodatkowo otrzymać równowartość wynagrodzenia za jeden miesiąc. Osoba, która pracuje co najmniej dwa lata, ale nie mniej niż osiem może liczyć na rekompensatę w wysokości dwóch miesięcznych wynagrodzeń. Kwotę wynagrodzenia za trzy miesiące otrzymuje natomiast pracownik z co najmniej ośmioletnim stażem pracy. Choć trzeba pamiętać, że wysokość ta nie może przekroczyć maksymalnej dopuszczalnej kwoty, tj. 25 200 zł brutto w 2014 roku.

Prawo do otrzymania odprawy pracownik uzyskuje w dniu wygaśnięcia umowy. Oznacza to, że od tego momentu może jej się domagać przed sądem. Co ciekawe, informacje o wypłacie odprawy nie znajdują się na świadectwie pracy otrzymywanym przez pracownika.

Bibliografia
1. Ustawa z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. 2000 Nr 26 poz. 306), isip.sejm.gov.pl
2. Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa - z upoważnienia ministra - na interpelację nr 22774 w sprawie podejrzenia niegospodarności w Ministerstwie Skarbu Państwa, http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=11EC0214
3. http://gsk-solidarnosc.pl/wp-content/uploads/2013/09/USTAWA-O-ZWOLNIENIACH-GRUPOWYCH.pdf

1. O zwolnieniu grupowym możemy mówić wtedy, kiedy pracodawca w okresie nieprzekraczającym 30 dni wypowiada umowy co najmniej: 1. 10 pracowników - jeśli zatrudnia mniej niż 100 pracowników, 2. 10% pracowników - jeśli zatrudnia co najmniej 100, ale nie więcej niż 300 pracowników, 3. 30 pracowników - jeśli zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników
2. Odprawa pieniężna ustalana jest również według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy
3. Przy ustalaniu okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony uwzględnia się wszystkie okresy zatrudnienia u tego samego pracodawcy - tak wynika z uchwały Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2003 r. (III PZP 20/02, OSNP 2004/1/4)

Ile powinieneś zarabiać? Weź udział w Ogólnopolskim Badaniu Wynagrodzeń i porównaj swoje zarobki z innymi.

wynagrodzenia.pl
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »