Tradycyjne zawody - ile dziś zarabia ludwisarz, a ile kaletnik?
Ludwisarz, kaletnik czy introligator - to zaledwie kilka z zawodów, które kiedyś były bardzo popularne i popłatne. Niektóre rzemiosła dziś już niemal nie istnieją, gdyż wyparła je masowa produkcja i automatyzacja. Inne z kolei, z powodu zmieniającej się grupy odbiorców usług, ewoluowały. Część z nich ma się całkiem dobrze, stając się wizytówką danego regionu, często są chronione przez programy regionalne. Ile zarabiają ludzie pracujący w tradycyjnych, a dziś nietypowych zawodach?
W analizie płac w tradycyjnych zawodach korzystaliśmy z wyników badania Głównego Urzędu Statystycznego. Badanie struktury wynagrodzeń według zawodów przeprowadzane jest przez GUS co dwa lata. Najnowsze, opublikowane w 2014 roku, wyniki obejmują osoby zatrudnione na umowę o pracę, na pełen lub część etatu, w firmach zatrudniających powyżej 9 osób. Badanie przeprowadzono w październiku 2012 roku, na próbie 725 tys. pracowników.
Spośród wybranych zawodów najwięcej zarabiali ludwisarze - mediana ich wynagrodzeń wynosiła 5260 zł brutto miesięcznie. Zawód ten wymaga wielkiej wprawy i doświadczenia, o czym wspomina Antoni Kruszewski z Odlewni Dzwonów Braci Kruszewskich dla portalu Platine.pl.
- Większość to praktyka, najlepiej przekazana przez kogoś z doświadczeniem, np. mieszając w piecu roztopiony spiż, trzeba potrafić wyczuć moment, gdy można go spuszczać do form. Teraz pomaga termometr odlewniczy, dawniej wszystko trzeba było robić na wyczucie. Dopiero po ok. ośmiu latach byłem w stanie samodzielnie zrobić dzwon - mówi Antoni Kruszewski.
Co drugi kowal zarabiał więcej niż 3121 zł. Obecnie kowali zatrudnia się głównie do dwóch rodzajów prac. To z jednej strony kowalstwo przemysłowe - ze specjalizacją kowal-ślusarz lub kowal-szlifierz odkuwek. Z drugiej strony - poszukiwani są kowale artystyczni. Mimo że zawód kowala nie jest tak popularny jak kiedyś, usługi kowalstwa artystycznego, czyli wykonywania kunsztownych odkuwek, bram, balustrad i ogrodzeń, cieszą się coraz większym zainteresowaniem nabywców.
Bardzo popularnym niegdyś zawodem był cieśla. Obecnie zakres obowiązków cieśli nieco się zmienił, ale zawód przetrwał w nowej formie. Cieśle pracują dziś przede wszystkim w firmach budowlanych, głównie przy stawianiu konstrukcji drewnianych (np. więźb dachowych) i szalunków. Mediana wynagrodzeń cieśli wynosiła nieco ponad 3 tys. zł brutto. Do obowiązków cieśli zalicza się obróbkę drewna, wykonywanie drewnianych elementów i części konstrukcyjnych.
Do grupy profesji, które wymagają wprawnej ręki i dokładności, zaliczyć możemy zegarmistrza i rusznikarza. Zdolności manualnych wymaga też z pewnością zawód szewca czy cholewkarza.
Najwięcej zarabiali zegarmistrzowie - co drugi otrzymywał powyżej 5,6 tys. zł, a co czwarty powyżej 6,3 tys. zł brutto. W części przypadków rozwój technologii wpłynął korzystnie na wynagrodzenia pracujących w tym zawodzie. Powstało wiele specjalizacji zegarmistrzowskich, m.in. specjalista ds. części zamiennych zegarków lub konsultant ds. zegarków1, dzięki czemu zawód ten stał się bardziej elitarny.
Praca zegarmistrza często przybiera formę samozatrudnienia, jednakże umiejętności w dziedzinie mechaniki precyzyjnej umożliwiają pracę w praktycznie każdym zawodzie związanym z konstrukcją drobnych elementów.
Kolejnym zawodem wymagającym dużej dokładności jest rusznikarstwo. Połowa pracujących w tym fachu zarabiała od 2,5 tys. do niemal 3,8 tys. zł brutto miesięcznie. Do podstawowych zadań rusznikarza należy wyrabianie, naprawa oraz konserwacja broni palnej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, aby podjąć się tego zawodu należy uzyskać koncesję na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym. Oprócz tego trzeba przedstawić zaświadczenie o niekaralności oraz przejść pozytywnie testy psychologiczne.
Wynagrodzenia szewców są niższe niż przedstawicieli dwóch poprzednich zawodów. Co drugi szewc-naprawiacz zarabiał poniżej 1,6 tys. zł, natomiast tylko co czwarty otrzymywał powyżej 3,5 tys. zł brutto miesięcznie. Trzeba tu zaznaczyć, że w 2012 roku, kiedy przeprowadzano badanie, płaca minimalna wynosiła 1500 zł.
Jeszcze mniej zarabiali cholewkarze - osoby zajmujące się wykonywaniem i konserwacją górnej części obuwia. Trzech na czterech cholewkarzy dostawało wynagrodzenie niższe niż 1572 zł brutto miesięcznie. Obecnie wytwarzanie obuwia jest znacznie tańsze za granicą, gdzie koszty pracy są dużo niższe, co powoduje stopniowe odchodzenie od tego zawodu w Polsce.
Masowa produkcja przyczyniła się do zaniku pewnej grupy zawodów. Jednak przy wykonywaniu niektórych czynności praca ludzka nie może być w pełni zastąpiona przez maszynę. Aby wyrób był wykonany z odpowiednią starannością, wymaga on działania wprawnej ręki fachowca. Ponadto ręcznie wykonane przedmioty są uznawane za cenniejsze i bardziej eleganckie. Do profesji, w których ceni się wciąż "rękę mistrza", zaliczymy m.in. grawera, kuśnierza2, kaletnika3 czy też introligatora4.
Spośród przedstawicieli zawodów związanych ze zdobnictwem oraz rękodziełem, najwięcej zarabiali grawerzy - połowa z nich otrzymywała do 3251 zł, natomiast co czwarty - powyżej 4471 zł brutto. Duża dysproporcja w zarobkach występowała wśród kaletników.
Mediana ich wynagrodzeń wynosiła 2057 zł, a jedna czwarta najlepiej zarabiających otrzymywała powyżej 3363 zł. Zarobki kuśnierzy nie były aż tak zróżnicowane - co drugi zarabiał od 2074 do 2364 zł brutto. Podobnie jest w przypadku wynagrodzeń zdobników ceramiki czy introligatorów. Połowa z nich zarabiała pomiędzy 1,6 tys. a 2,5 tys. zł brutto.
W niektórych rejonach Polski podejmowane są działania mające na celu ochronę i wsparcie finansowe dla osób trudniących się nietypowymi profesjami. Przykładem jest Małopolska, gdzie wdrożono projekt unijny oferujący granty dla rzemieślników. Wsparcie nawet do 400 tys. zł mogły otrzymać małe zakłady, zajmujące się rękodziełem przy wykorzystaniu tradycyjnych technik i umiejętności rzemieślniczych.
Takich projektów jest w Polsce coraz więcej. Działania te pozwalają wykorzystać zakłady zajmujące się tradycyjnymi zawodami jako atrakcje turystyczne. Dzięki temu tradycyjne zawody są wciąż zachowane i stają się nowym źródłem utrzymania drobnych rzemieślników.
Andrzej Kuczara
Sedlak & Sedlak
1. http://www.careego.pl/3576/zegarmistrz-zawod-ktory-wraca-do-lask/
2. Kuśnierz zajmuje się wytwarzaniem wyrobów futrzanych i skórzanych - czapki, rękawice, szaliki itd.
3. Rzemieślnik wytwarzający drobną galanterię skórzaną, m.in. portfele, paski, torebki.
4. Do jego obowiązków należy ręczne oprawianie oraz zdobienie różnych wydawnictw i książek.
Bibliografia:
- http://platine.pl/ludwisarz-tworzy-300-okazjonalych-dzwonow-rocznie-0-1316449.html
- http://www.careego.pl/3576/zegarmistrz-zawod-ktory-wraca-do-lask/
- http://ms.gov.pl/pl/informacje/download,5854,0.html
- http://muzeumrzemiosla.pl/index.php?page=artykuly&id=x210
