Znikną zakłady pracy chronionej?
Najwyższa Izba Kontroli zwróci się do ministra pracy i polityki społecznej o rozważenie likwidacji statusu zakładu pracy chronionej (zpch). NIK negatywnie oceniła wykorzystywanie pomocy publicznej przez pracodawców, prowadzących takie zakłady pracy.
Kontrola NIK została przeprowadzona w latach 2004-2006 (I półrocze) w 45 zakładach pracy chronionej, które otrzymały pomoc publiczną w łącznej wysokości 300 mln 432 tys. zł. Było to średnio 1.008 zł miesięcznie na jedną zatrudnioną osobę niepełnosprawną. Ponad połowę tych środków stanowiło dofinansowanie do wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników.
W dokumencie, opublikowanym na stronie internetowej NIK napisano, że przyjęte rozwiązania legislacyjne skutkowały niegospodarnym wydatkowaniem środków publicznych, np. wypłata zaliczek w maksymalnej wysokości była w ocenie NIK "bezodsetkowym kredytowaniem działalności przedsiębiorców". Brak dokumentacji przy rozliczeniu podwyższonych kosztów zatrudnienia niepełnosprawnych nie daje gwarancji, że faktycznie zostały poniesione - zaznaczyła NIK.
Prawie połowa kontrolowanych zpch prowadziła działalność usługową w zakresie ochrony mienia i sprzątania, tj. wyłączoną z badania Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie dostosowania stanowisk pracy. W stosunku do 90 proc. niepełnosprawnych tam zatrudnionych nie były ponoszone koszty na dostosowanie obiektów i pomieszczeń do potrzeb niepełnosprawnych.
NIK stwierdziła też nieprawidłowości przy wpłatach na zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON). W 32 badanych zpch (71,1 proc.) wpłaty uiszczane były nieterminowo, nie w pełnej należności lub wcale. W tym czasie, w kontrolowanych zakładach wydatkowano na rehabilitację zawodową i społeczną jedynie 66,6 proc. środków, jakie wpłynęły na zakładowy fundusz.
W co trzecim badanym zpch nielegalnie wykorzystywano środki ZFRON na regulowanie zobowiązań, wynikających z bieżącej działalności.
Spośród 45 kontrolowanych zpch aż 18 nie wydawało środków ZFRON na indywidualne programy rehabilitacji niepełnosprawnych, mimo że - jak podkreśla NIK - ustawa o rehabilitacji zobowiązuje do przeznaczenia na ten cel 100 proc. nadwyżki środków, uzyskanych w ramach dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych oraz nie mniej niż 15 proc. środków ZFRON.
W okresie objętym kontrolą 8 zpch nie finansowało opieki medycznej niepełnosprawnych pracowników, kolejnych 7 - ostatnie wydatki na ten cel poniosło w 2004 roku. Z pozostałych 30 kontrolowanych zpch - zastrzeżenia dotyczyły - 22. W co piątym kontrolowanym zpch przedstawiane dokumenty nie były spójne z operacjami finansowymi, dokonywanymi na rachunku bankowym.
Kontrole prowadziła także Państwowa Inspekcja Pracy.
W co drugim zpch inspektorzy pracy stwierdzili nieprawidłowości w zakresie ochrony prawnej niepełnosprawnych (w 56 proc. badanych zpch nie udzielano urlopu wypoczynkowego, w 40 proc. nie przestrzegano zakazu zatrudniania niepełnosprawnych w godzinach nadliczbowych, w 37 proc. nie wypłacano lub wypłacano w zaniżonej wysokości wynagrodzenia za godziny nadliczbowe).
Jednocześnie NIK pozytywnie oceniła wykorzystanie środków finansowych Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) przez organizacje pozarządowe, działające na rzecz niepełnosprawnych, chociaż stwierdzono uchybienia.
W ocenie Konfederacji Pracodawców Polskich (KPP), likwidacja przywilejów dla zpch jest złym sposobem na patologie, które zdarzają się w tych przedsiębiorstwach.
"Zakłady te są nadal jedynym remedium na brak pracy dla niepełnosprawnych. Pełnią ważną rolę społeczną i dlatego trzeba utrzymać status tych zakładów" - pisze KPP w komunikacie.
Zdaniem KPP niska aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych pociąga za sobą kosztowne skutki w sferze socjalnej. "Duża część tych ludzi mogłaby pracować i nie ustawiać się w kolejce po pomoc społeczną" - pisze KPP.
Konfederacja zwraca również uwagę, że w Polsce aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych (17 proc.) jest trzykrotnie niższa niż w UE, gdzie wskaźnik ten wynosi 50 proc.
