Zmiany w zakresie delegowania pracowników na terytorium UE

Korzystanie z prawa do swobodnego przemieszczania się, osiedlania i wykonywania pracy na terenie UE jest w praktyce możliwe m.in. dzięki istnieniu gwarancji ochrony socjalnej.

Korzystanie z prawa do swobodnego przemieszczania się, osiedlania i wykonywania pracy na terenie UE jest w praktyce możliwe m.in. dzięki istnieniu gwarancji ochrony socjalnej.

Gwarancje takie stwarzają regulacje koordynujące systemy zabezpieczenia społecznego poszczególnych państw członkowskich UE. Chodzi o to, by osoby podejmujące pracę bądź inną działalność zarobkową w kilku państwach członkowskich nie ponosiły negatywnych konsekwencji podlegania systemom zabezpieczeń społecznych poszczególnych państw. W tym celu przepisy koordynujące stanowią, że osoby prowadzące w tym samym czasie działalność zarobkową na terytorium kilku państw członkowskich powinny być objęte systemem zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa.

Nowe przepisy obowiązują aktualnie tylko na obszarze UE, natomiast w państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które nie należą do UE (tj. Islandia, Liechtenstein i Norwegia) oraz w Szwajcarii stosuje się jeszcze stare rozporządzenia nr 1408/71 i 574/72, dopóki nowe rozwiązania nie zostaną wprowadzone do ich prawa krajowego.

Reklama

Dłuższy okres maksymalnego oddelegowania

Co do zasady pracownik podlega ustawodawstwu kraju wykonywania pracy, bez względu na to gdzie zamieszkuje, czy też gdzie znajduje się siedziba jego pracodawcy (zasada miejsca wykonywania pracy). Tylko wyjątkowo możliwe jest utrzymanie rodzimego ustawodawstwa w stosunku do pracowników oddelegowanych do pracy do innego państwa członkowskiego. W tym celu konieczne jest spełnienie następujących warunków:

  • delegujące przedsiębiorstwo musi prowadzić znaczącą działalność w kraju, w którym ma siedzibę (tam zawiera większość umów, uzyskuje najwyższy dochód, zatrudnia najwięcej pracowników),
  • delegowany pracownik - mimo wykonywania pracy w innym kraju - świadczy ją na rzecz delegującego pracodawcy, pod którego kierownictwem pozostaje.

Jeśli powyższe warunki zostały spełnione, delegowany pracownik nadal podlega ustawodawstwu państwa wysyłającego jeżeli:

  • przewidywany okres oddelegowania nie przekracza 24 miesięcy (poprzednio było to jedynie 12 m-cy),
  • nie został skierowany w miejsce innej osoby, której okres oddelegowania już minął.

Co więcej, nowe rozporządzenia dopuszczają nawet przedłużenie okresu utrzymania ustawodawstwa kraju wysyłającego podczas oddelegowania ponad 24 m-ce. W takim wypadku jednak konieczne będzie zawarcie szczególnego porozumienia między instytucjami zabezpieczenia społecznego kraju wysyłającego i kraju przyjmującego.

Pracownicy stale wykonujący pracę w kilku państwach

Rozporządzenie nr 987/2009 definiuje ponadto pojęcie "osoby normalnie wykonującej pracę najemną w dwóch lub w kilku państwach członkowskich". Jest nią osoba, która:

  • wykonując nadal pracę w jednym państwie członkowskim, równocześnie wykonuje odrębną pracę w jednym lub kilku innych państwach członkowskich, niezależnie od czasu trwania i charakteru tej odrębnej pracy,
  • w sposób ciągły wykonuje na zmianę kilka rodzajów pracy, z wyjątkiem pracy o charakterze marginalnym, w dwóch lub więcej państwach członkowskich, niezależnie od częstotliwości takiej zmiany czy też jej regularnego charakteru.

Pracownik, który stale wykonuje pracę na terytorium kilku państw podlega ubezpieczeniu społecznemu w kraju, w którym ma stałe miejsce zamieszkania. Od 1 maja br. zależy to dodatkowo od tego, czy wykonuje w nim także znaczną część pracy. Dokonując oceny w tym zakresie należy kierować się ilością pracy wykonywanej w kraju miejsca zamieszkania (np. czasem pracy lub wynagrodzeniem), przy czym wystarczy min. 25% pracy. Jeśli warunek ten nie zostanie spełniony, wówczas osoba pracująca na stałe w kilku krajach będzie podlegała systemowi ubezpieczeniowemu kraju, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności zatrudniającego ją pracodawcy.

Podobnie przedsiębiorcy

Analogiczne zasady znajdą zastosowanie do osób prowadzących własną działalność gospodarczą. W przypadku, gdy osoby te normalnie wykonują pracę na własny rachunek w jednym kraju, ale wyjeżdżają do innego w celu wykonania podobnej działalności - stosuje się do nich zasady dotyczące delegowania pracowników. Czyli czas pracy za granicą nie powinien przekraczać 24 m-cy. Jeśli natomiast osoby te istotnie wykonują pracę na własny rachunek w dwóch lub kilku krajach, wówczas decydujące znaczenie ma miejsce zamieszkania tych osób, pod warunkiem wszakże, że wykonują w nim znaczną część swojej pracy, tj. min. 25% (biorąc pod uwagę: obrót, czas pracy, liczbę świadczonych usług czy dochód). Jak widać rozróżnienie tych dwóch sytuacji ma kluczowe znaczenie dla ustalenia kraju podlegania obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Na szczęście nowe rozporządzenia zawierają szczegółowe wskazówki w tym zakresie: kluczowe znaczenie będzie miał czas wykonywania pracy w jednym lub w kilku krajach (bez względu na to, czy ma ona charakter stały, incydentalny, czy tymczasowy), a prócz tego należy dokonać ogólnej oceny wszystkich istotnych okoliczności.

Jeśli natomiast osoba wykonująca pracę na własny rachunek nie zamieszkuje w żadnym z krajów, w których wykonuje znaczną część swojej pracy, wówczas podlega ustawodawstwu tego kraju, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności. Określa się je z uwzględnieniem wszystkich aspektów działalności zawodowej danej osoby, biorąc pod uwagę:

  • miejsce, w którym znajduje się jej stałe miejsce prowadzenia działalności,
  • zwyczajowy charakter lub okres trwania wykonywanej działalności,
  • liczbę świadczonych usług,
  • zamiar tej osoby wynikający ze wszystkich okoliczności.

Nowe przepisy obejmują pracowników transportowych

Zrezygnowano ponadto z odrębnego regulowania zasad zabezpieczenia społecznego pracowników transportowych (a więc osób wchodzących w skład personelu transportu drogowego lub personelu żeglującego przedsiębiorstwa dokonującego na własny lub na cudzy rachunek, międzynarodowych przewozów osób lub towarów koleją, drogą lądową, powietrzną lub rzeczną). Aktualnie do osób tych stosuje się standardowe regulacje obowiązujące innych pracowników wykonujących pracę na terytorium dwóch lub kilku państw członkowskich. Co do zasady więc będą oni podlegać ustawodawstwu państwa, w którym znajduje się ich miejsce zamieszkania, o ile na jego terenie wykonują znaczną część swojej pracy. Różnica polega na tym, że jeśli warunek wykonywania znacznej części pracy w kraju swojego miejsca zamieszkania nie zostanie spełniony, wówczas podlegają oni ubezpieczeniom społecznym w kraju, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności zatrudniającego ich przedsiębiorstwa. Gdyby jednak taki pracownik wykonywał pracę na rzecz dwóch lub większej liczby pracodawców posiadających siedziby lub miejsce wykonywania działalności w dwóch różnych państwach członkowskich, wówczas będzie podlegał ubezpieczeniu społecznemu w państwie swojego miejsca zamieszkania nawet wtedy, gdy nie wykonuje tam żadnej pracy.

Możliwość wyboru systemu ubezpieczenia przez 10 lat

Jeśli wskutek zastosowania nowych zasad koordynacyjnych dana osoba miałaby podlegać ustawodawstwu innego państwa niż to, które wynikało ze starych rozporządzeń, wówczas obowiązywać będzie ustawodawstwo określone według starych zasad. Taki stan rzeczy będzie trwał tak długo, jak długo dana sytuacja pozostanie niezmieniona, nie dłużej jednak niż 10 lat od rozpoczęcia stosowania nowych regulacji. Oczywiście zainteresowana osoba może na swój wniosek zostać wcześniej objęta ustawodawstwem ustalonym po nowemu. W praktyce daje to pracownikom lub osobom pracującym na własny rachunek możliwość wyboru systemu zabezpieczenia społecznego, do którego chcieliby odprowadzać składki. Mogą kierować się np. wysokością obciążeń z tytułu składek lub poziomem świadczeń finansowanych przez dany system zabezpieczenia społecznego, a więc wybrać system najbardziej dla siebie korzystny.

Wprawdzie możliwość wyboru została ograniczona do sytuacji "niezmienionych", to jednak ustawodawca nie zdefiniował tego pojęcia. Trudno zatem ocenić, jakie zmiany mogą być przez władze ubezpieczeniowe postrzegane jako wykluczające możliwość wyboru.

Zmiany proceduralne

Poza powyższymi zmianami merytorycznymi, usprawniona została także obsługa administracyjna i komunikacja niezbędna przy współpracy między instytucjami zabezpieczenia społecznego w poszczególnych krajach członkowskich m.in. w zakresie ściągania należnych składek. W tym celu przyjęto rozwiązania zmierzające do zastąpienia tradycyjnych form komunikacji (tj. papierowych certyfikatów) elektroniczną wymianą danych.

Podstawa prawna:

  • rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z 14.6.1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie
  • rozporządzenie Rady (EWG) nr 574/72 z 21.3.1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71
  • rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29.4.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (zmienionego w drodze rozporządzenia (WE) nr 988/2009 z 16.9.2009 r. w celu uwzględnienia wymogów państwa członkowskich, które przystąpiły do Unii Europejskiej po przyjęciu rozporządzenia nr 883/2004 oraz ostatnich zmian w pozostałych państwach członkowskich
  • rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16.9.2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004

Agata Lankamer-Prasołek

Beckinfonbiznes
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »