Wypiszcie mnie z tego funduszu!

Zasady tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz gospodarowania jego środkami określa ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ustawa o ZFŚS). Ustawa wskazuje, że obowiązek tworzenia Funduszu spoczywa na pracodawcach zatrudniających według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Bez względu na liczbę zatrudnionych fundusz obowiązany jest tworzyć pracodawca prowadzący działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych.

Fundusz tworzy się z dokonywanego przez pracodawcę corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. Jego środki zwiększa się ponadto m.in. o odsetki od zgromadzonych środków oraz wpływy z oprocentowanych pożyczek udzielonych na cele mieszkaniowe (por. art. 7 ustawy).

Uprawnionymi do korzystania z funduszu są pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści - byli pracownicy i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał do tego prawo. Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej.

Analiza przepisów ustawy o ZFŚS nie pozostawia wątpliwości co do pochodzenia środków funduszu. Jest on tworzony ze środków pracodawcy (z zastrzeżeniem art. 7 ustawy). Pracownicy nie ponoszą kosztów jego tworzenia i funkcjonowania, w szczególności nie opłacają żadnych składek. Ustawa wskazuje ponadto, iż wysokość świadczeń wypłacanych uprawnionemu uzależniona jest od jego sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej. Czyli świadczenia uzyskane z Funduszu przez dwóch pracowników zatrudnionych w tym samym okresie, w pełnym wymiarze czasu pracy, ale pozostających w różnej sytuacji materialnej, będą różne. Z przepisów ustawy wynika także, że grupa uprawnionych do korzystania ze środków funduszu jest wyraźnie szersza niż grupa, której liczebność decyduje o wysokości dokonanego przez pracodawcę odpisu.

Uzależnienie wysokości świadczeń od sytuacji życiowej uprawnionego oraz duża grupa uprawnionych powodują, że wysokość przypadających pracownikowi świadczeń nie musi stanowić odpowiednika kwoty odpisu dokonanego przez pracodawcę, który "przypada" na tego pracownika. W konsekwencji pracownik nie ma możliwości bezpośredniego uzyskiwania od zatrudniającego go podmiotu kwoty odpowiadającej wysokości odpisu na fundusz dokonanego przez pracodawcę z tytułu jego zatrudniania. Oznacza to, że pracownik nie może zrezygnować z uczestnictwa w funduszu, tak aby odpis "jego" składki trafiał do niego bezpośrednio, a nie za pośrednictwem ZFŚS.

Maria Kanak, aplikantka radcowska, Kancelaria Prawna PATRIMONIUM

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych - tekst jedn. Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.