Urlopy macierzyńskie na nowych warunkach

Regulacje dotyczące urlopów związanych z wykonywaniem przez pracowników funkcji rodzicielskich dotyczą ważnej sfery uprawnień pracowniczych. Już za kilka miesięcy wejdą w życie ważne i obszerne zmiany w tych istotnych dla zatrudnionych regulacjach. Wprowadza je ustawa o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, podpisana przez Prezydenta RP i na dzień oddania gazety do druku oczekująca na publikację w Dzienniku Ustaw. Dzisiaj poruszamy kwestie związane z podstawowym urlopem macierzyńskim.

Kodeksowy słowniczek pojęć

W aktualnym stanie prawnym (który będzie obowiązywał do 1 stycznia 2016 r. włącznie) prawo do podstawowego urlopu macierzyńskiego przysługuje wyłącznie pracownikowi zatrudnionemu w ramach stosunku pracy. W przeciwieństwie do zasiłku macierzyńskiego urlop ten może więc otrzymać tylko etatowy pracownik. Uprawnienie do podziału podstawowego urlopu macierzyńskiego pomiędzy obojga rodziców również może być zrealizowane tylko wtedy, gdy zarówno ojciec, jak i matka dziecka są pracownikami w rozumieniu Kodeksu pracy. Co więcej, nieposiadanie statusu pracowniczego przez matkę dziecka blokuje możliwość skorzystania z urlopu macierzyńskiego (nie mylić z zasiłkiem) przez ojca dziecka, nawet jeżeli jest on zatrudniony na etat.

Reklama

Te negatywne skutki dotychczasowych regulacji były impulsem do wprowadzenia zmian w sferze urlopów związanych z rodzicielstwem, w drodze wspomnianej nowelizacji Kodeksu pracy. Zmiany w niej przewidziane są bardzo istotne i zasadniczo zmieniają warunki udzielania urlopów przysługujących pracownikom - rodzicom. Obejmują zarówno modyfikację już obowiązujących przepisów, jak i zupełnie nowe regulacje. Wśród "nowości" należy wymienić wprowadzenie w dziale VIII Kodeksu pracy dotyczącym uprawnień z tytułu rodzicielstwa słowniczka definicji ustawowych, w którym po raz pierwszy pojawia się pojęcie ubezpieczonej - matki dziecka i ubezpieczonego - ojca dziecka (a więc matki i ojca nieposiadających statusu pracownika). Wprowadza się również pojęcie pracownika - innego członka najbliższej rodziny i ubezpieczonego - innego członka najbliższej rodziny. Zgodnie z ustawą nowelizującą przez:
- ubezpieczoną - matkę dziecka i ubezpieczonego - ojca dziecka należy rozumieć matkę/ojca dziecka niebędącą/niebędącego pracownicą/pracownikiem, objętą/objętego ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych,
- pracownika - innego członka najbliższej rodziny i ubezpieczonego - innego członka najbliższej rodziny należy rozumieć pracownika lub ubezpieczonego, innego niż ojciec dziecka członka najbliższej rodziny, o którym mowa w art. 29 ust. 5 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.).

Wskazane wcześniej i nowe w prawie pracy pojęcia ubezpieczonej matki/ojca lub pracownika/ubezpieczonego - innego niż ojciec członka najbliższej rodziny, są ważnym elementem nowych regulacji dotyczących m.in. podziału urlopu macierzyńskiego między obojgiem rodziców. Od 2 stycznia 2016 r. będzie się on odbywał na bardziej elastycznych zasadach.

Nowe zasady podziału urlopu

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami podstawowy urlop macierzyński musi być wykorzystany przez matkę dziecka w wymiarze co najmniej 14 tygodni po porodzie (art. 180 § 5 K.p.). Po wejściu w życie nowelizacji zasada ta nie ulegnie zmianie, podobnie jak na dotychczasowym poziomie pozostaną wymiary podstawowego urlopu macierzyńskiego oraz możliwość wykorzystania nie więcej niż 6 tygodni tego urlopu przed porodem. Zasadnicze różnice w porównaniu do bieżących regulacji wystąpią natomiast w zakresie dzielenia się podstawowym urlopem macierzyńskim pomiędzy rodzicami dziecka.

Według bieżącego stanu prawnego matka dziecka po wykorzystaniu obligatoryjnych 14 tygodni urlopu po porodzie może zrezygnować z jego dalszej części na rzecz pracownika - ojca wychowującego dziecko. Możliwość przeniesienia urlopu na drugiego rodzica jest więc uwarunkowana posiadaniem przez ojca dziecka statusu pracownika. Ponadto w sytuacji, gdy matka dziecka nie jest zatrudniona w ramach stosunku pracy, nie ma mowy o rezygnacji z podstawowego urlopu macierzyńskiego na rzecz ojca dziecka, ponieważ na gruncie prawa pracy matka nie nabywa prawa do tego urlopu.

Te dość rygorystyczne zasady ulegną liberalizacji od 2 stycznia 2016 r. W myśl nowych przepisów wprowadzanych ustawą nowelizującą pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, będzie mogła zrezygnować z pozostałej części tego urlopu, jeżeli:
- pozostałą część urlopu wykorzysta pracownik - ojciec wychowujący dziecko (tak jak obecnie),
- przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony - ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Nowością jest też uregulowanie sytuacji, gdy matka dziecka jest ubezpieczona z innego tytułu niż stosunek pracy i z racji urodzenia dziecka ma prawo do zasiłku (a nie urlopu) macierzyńskiego. W takim przypadku, jeżeli ubezpieczona - matka dziecka po wykorzystaniu przez nią zasiłku m

acierzyńskiego za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie zrezygnuje z dalszego pobierania tego zasiłku, pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko będzie przysługiwać prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji z pobierania zasiłku.

Omówione w artykule nowe regulacje nie wyczerpują bardzo szerokiego zakresu zmian wprowadzanych na mocy nowelizacji Kodeksu pracy. W następnych artykułach wrócimy do tematu podziału podstawowego urlopu macierzyńskiego, jak też innych ważnych zmian dotyczących m.in. urlopu rodzicielskiego.

Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.)

autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 68 (1213) z dnia 2015-08-24

GOFIN podpowiada

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »