System czasu pracy zależny od pogody

Praca w rytm pór roku

Wykonywanie większości zawodów nie jest uzależnione od panującego klimatu. Zbytnie mrozy czy upały mogą stanowić jedynie niedogodność przy wykonywaniu pracy, ale nie powodują jej całkowitego wstrzymania. Jednak takie branże jak budownictwo czy rolnictwo są ściśle powiązane z warunkami panującymi na zewnątrz. Z tych względów zastosowanie w takich branżach tzw. podstawowego systemu czasu pracy jest na ogół mało efektywne. Praca po 8 godzin dziennie i przez 5 dni w tygodniu nie zaspokaja potrzeb pracodawcy, który w niektórych miesiącach ma do czynienia z całkowitym brakiem pracy, a w niektórych z jej znacznym natężeniem. Dlatego bardziej przydatne w takich przypadkach są systemy pozwalające na dłuższy okres rozliczeniowy oraz dniówkę roboczą powyżej 8 godzin.

Czasami pracodawca działający w rolnictwie i hodowli oraz przy pilnowaniu mienia i ochronie osób nie zamierza wydłużać dobowego wymiaru czasu pracy, a jedynie rozliczać czas pracy pracowników w większym przedziale czasowym. Wówczas może on skorzystać z możliwości wprowadzenia nawet półrocznego okresu rozliczeniowego (art. 129 § 2 K.p.). Jeżeli dodatkowo w swoim zakładzie ma nietypowe warunki organizacyjne lub techniczne to, o ile te warunki wpływają na przebieg procesu pracy, może wprowadzić nawet roczny okres rozliczeniowy. Wskazane okresy mają jednak pewną "wadę", tj. nie można ich zastosować w ramach równoważnego systemu czasu pracy. Oznacza to, że wprawdzie pracodawca ma więcej czasu, aby rozliczyć czas pracy pracownika, ale nie może zaplanować mu 12-godzinnych lub nawet dłuższych dniówek roboczych. Elastyczność organizacji czasu pracy polega w takich przypadkach tylko na możliwości skumulowania pracy w określonym miesiącu lub miesiącach okresu rozliczeniowego i zbilansowania jej dniami wolnymi w innym miesiącu tego okresu.

Dłuższa dniówka w krótszym okresie

Jak już wspomniano, prawo pracy dopuszcza stosowanie półrocznych i rocznych okresów rozliczeniowych przy pracach, które są uzależnione od warunków atmosferycznych i nietypowych warunków organizacyjnych. Dla "równowagi" dobowy wymiar czasu pracy nie może wtedy przekroczyć 8 godzin. Przedłużenie tego wymiaru w ramach systemu równoważnego wiąże się z ograniczeniem ram czasowych okresu rozliczeniowego. W zamian za to pracodawca zyskuje prawo do wyznaczenia dnia roboczego w wymiarze do 12 godzin, a w niektórych przypadkach nawet do 24 godzin. Przy czym całodobowy dzień pracy zastrzeżony jest dla pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także zatrudnionych w zakładowych strażach pożarnych i zakładowych służbach ratowniczych. Przy tego typu pracach okres rozliczeniowy (co do zasady miesięczny) może zostać przedłużony do 3 miesięcy, a jeżeli zależą one od pory roku lub warunków atmosferycznych, to do 4 miesięcy (art. 135 § 3 i art. 137 K.p.).

Wydłużenie okresu rozliczeniowego bez zgody związków wymaga zawiadomienia inspektora pracy.

Należy podkreślić, że niektórzy pracownicy, nawet zatrudnieni w branżach zależnych od pory roku i objęci z tego tytułu dłuższym okresem rozliczeniowym, nie mogą przekroczyć 8 godzin pracy na dobę. Dotyczy to:

• pracownic w ciąży,
   
• pracowników młodocianych,
   
• pracowników opiekujących się dzieckiem do lat czterech (chyba że wyrażą na to zgodę),
   
• niepełnosprawnych (chyba że lekarz medycyny pracy lub, w razie jego braku, lekarz sprawujący opiekę nad pracownikiem, wyrazi zgodę na niestosowanie przepisów wprowadzających maksymalnie 8-godzinną normę czasu pracy dla niepełnosprawnych),
   
• pracowników zatrudnionych na stanowiskach, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia (od dnia, w którym przekroczenie czynników szkodliwych zostało stwierdzone).

W praktyce wyklucza to wymienionych pracowników z równoważnego systemu czasu pracy, którego istotą jest możliwość elastycznego ustalenia dobowego wymiaru czasu pracy.

Niepłatny przestój z powodu pogody

Przestój, w trakcie którego pracownicy gotowi do wykonywania pracy nie świadczą jej z powodu przeszkody leżącej po stronie pracodawcy, może być spowodowany różnymi przyczynami. Należą do nich również warunki atmosferyczne, które mogą wstrzymać prace realizowane w terenie. Generalnie pracownikowi z tytułu niezawinionego przez niego przestoju przysługuje wynagrodzenie, wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony, wówczas 60% wynagrodzenia (art. 81 § 1 K.p.).

W każdym przypadku wynagrodzenie przestojowe nie może być niższe niż minimalne. Jednak taką gwarancją nie są objęci pracownicy zatrudnieni przy pracach uzależnionych od warunków atmosferycznych, które spowodowały wystąpienie przestoju. W sytuacjach takiego "atmosferycznego" przestoju wynagrodzenie za czas nieświadczenia pracy przysługuje tylko wtedy, gdy przepisy prawa pracy (m.in. regulaminy zakładowe, układ zbiorowy pracy) lub umowa o pracę tak stanowią. W razie powierzenia w czasie wspomnianego przestoju innej pracy do wykonania, wynagrodzenie przysługuje tylko za tę pracę, chyba że przepisy przyznają wówczas prawo do wynagrodzenia przestojowego. Trzeba zaznaczyć, że w razie wstrzymania pracy z powodu warunków atmosferycznych, od których jednak praca ta zasadniczo nie zależy, przestój jest opłacany na ogólnych zasadach.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 15 (847) z dnia 2012-02-20

GOFIN podpowiada