Świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych
Ustawa z 17.7.2009 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. Nr 125, poz. 1037) rozszerzyła katalog świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (zfśs), które korzystają ze zwolnienia od podatku.
Artykuł 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych otrzymał nowe brzmienie:
Wolna od podatku dochodowego jest wartość otrzymanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, o której mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, rzeczowych świadczeń oraz otrzymanych przez niego w tym zakresie świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych, łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 380 zł; rzeczowymi świadczeniami nie są bony, talony i inne znaki, uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi.
Zmiana przepisu polega na możliwości zwolnienia od podatku nie tylko świadczeń rzeczowych (jak do tej pory), ale również świadczeń pieniężnych otrzymanych przez pracownika z zfśs.
Zwolnienie od początku 2009 r.
Mimo iż ustawa została ogłoszona 7.8.2009 r., to stosuje się ją do dochodów uzyskanych od 1.1.2009 r.
Może się więc okazać, że pracownicy otrzymali przed wejściem w życie nowelizacji ustawy podatkowej pieniężne świadczenia z zfśs (np. na tzw. wczasy pod gruszą), od których pracodawca odprowadził zaliczkę na podatek. W efekcie u pracowników powstała nadpłata w podatku dochodowym, bo do kwoty 380 zł rocznie takie świadczenie jest wolne od podatku. Nadpłatę tę będą mogli odzyskać w swoim zeznaniu rocznym. O zwrot tej nadpłaty może też wystąpić płatnik po zakończonym roku podatkowym.
Czego dotyczy zmiana
Zmiana ustawy pozwoli rozstrzygnąć wątpliwości dotyczące możliwości zwolnienia od podatku niektórych świadczeń w sytuacji gdy nie było wiadomo, czy jest ono świadczeniem rzeczowym, czy pieniężnym. Typowym przykładem takiego świadczenia były paczki dla pracowników. Niektórzy pracodawcy praktykowali bowiem zwracanie pracownikom poniesionych przez nich wydatków w związku ze skomplementowaniem paczki na podstawie faktury. Organy podatkowe stały jednak na stanowisku, że w takiej sytuacji mamy do czynienia ze świadczeniem pieniężnym, a nie rzeczowym (np. interpretacja MF w piśmie z 6.4.2005 r. nr PB5/AŁ-033-17-175/05). Dlatego obecnie zamiast obdarowywać pracowników niepotrzebnymi rzeczami wystarczy, że pracodawca wypłaci im określoną kwotę pieniężną z zfśs.
W zmienionym przepisie pozostawiono jednak ograniczenie mówiące, że rzeczowymi świadczeniami nie są bony, talony i inne znaki, uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi. Takie świadczenia nie są też świadczeniami pieniężnymi, więc w efekcie ograniczenie to powoduje, że przepis staje się trochę nielogiczny: zakup bonów towarowych będzie podlegał opodatkowaniu, wolne od podatku natomiast będzie wypłacenie pracownikowi gotówki, którą ten będzie mógł praktycznie przeznaczyć na dowolny cel.
Wprawdzie regulamin zfśs powinien określać cele i osoby, którym przysługują świadczenia, ale zwolnienie podatkowe nie jest uzależnione od udokumentowania wydatku. W efekcie może się okazać, że pracodawca, który wypłacił pracownikowi pieniądze z zfśs z przeznaczeniem na konkretny cel, może odpowiadać z tytułu nieodprowadzonej zaliczki na podatek w sytuacji gdy okaże się, że pracownik przeznaczył świadczenie na cel zupełnie niezwiązany z działalnością socjalną.
Przykład
Pracodawca wypłacił pracownikowi świadczenie pieniężne z zfśs w wysokości 380 zł z przeznaczeniem na remont mieszkania. Od tego świadczenia pracodawca nie pobrał zaliczki na podatek. Po pewnym czasie w celu weryfikacji poprosił pracownika o przedstawienie faktur dokumentujących poniesione wydatki na remont. Pracownik oświadczył, że pieniądze dołożył do zakupu samochodu i na remont nie starczyło mu już pieniędzy. Jak w tej sytuacji powinien postąpić pracodawca?
Działalność socjalna to zgodnie z ustawą o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.
Z ustawowej definicji wynika, że działalność socjalna obejmuje między innymi pomoc na cele mieszkaniowe. Jednak przeznaczenie przez pracownika świadczenia na inny cel, niż umowiony, świadczy o tym, że otrzymane przez pracownika świadczenie nie dotyczy działalności socjalnej i w związku z tym nie może ono skorzystać ze zwolnienia od podatku. Pracodawca powinien w związku z tym odprowadzić należną zaliczkę na podatek od przyznanego pracownikowi świadczenia.
Mariusz Makowski
