Samozatrudnienie - zestawienie zysków i strat

Poprzez samozatrudnienie rozumiemy sytuację, w której osoba fizyczna decyduje się na założenie własnej działalności gospodarczej. Szczególnym i najczęstszym przypadkiem w Polsce jest zjawisko przechodzenia z pracy etatowej na jednoosobową działalność na życzenie pracodawcy. Zazwyczaj jedynym kontrahentem nowopowstałego przedsiębiorstwa jest wtedy dawny pracodawca - praca etatowa przekształca się we współpracę na zasadzie podwykonawstwa. Kalkulacje opłacalności takiego rozwiązania przeprowadza działająca przy SGH placówka Fundacji Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości, jedyna w Polsce instytucja umożliwiająca założenie biznesu na podstawie użyczonej osobowości prawnej.

Czy na przejściu na samozatrudnienie można zyskać? Wszystko zależy od predyspozycji i inwencji dotychczasowego pracownika... i pracodawcy, który oferując taką formę "zatrudnienia", także liczy na uzyskanie profitów prawnych i finansowych - ominięcie przepisów Kodeksu Pracy i płacenia składek ZUS za pracowników. Takie oszczędności pozwalają nierzadko zwiększyć kwotę, którą są skłonni zaoferować osobie samozatrudnionej niż osobie pracującej na etat.

Rozważmy następujący przypadek: wynagrodzenie brutto pracownika wynosi 2000zł - z tego "na rękę" otrzymuje on 1459,48 zł (wszystkie obliczenia przedstawione są w tabelach) po opłaceniu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Całkowite koszty pracodawcy to 2369,60zł, ponieważ musi on pokryć częściowo składki na ubezpieczenie społeczne pracownika i na fundusze, np. FGŚP .

Załóżmy, że ten sam pracownik otwiera własną działalność gospodarczą w celu rozliczania się z pracodawcą za pomocą faktury VAT (przyjmijmy, że będzie on płatnikiem VAT ze świadczeniami opodatkowanymi stawką 23%). Rozliczenia mają przebiegać w sposób umożliwiający zarobienie netto tej samej kwoty jak przy umowie o pracę, a dla podatku dochodowego wybrana została opcja opodatkowania na zasadach ogólnych - przy nieprzekroczeniu progu 85 528 zł rocznie obowiązuje stawka 18% podatku. Po spełnieniu tych wszystkich założeń kwota brutto wystawianej faktury to 2356,09zł. Z pozoru niewielkie oszczędności dla pracodawcy i małe pole negocjacyjne wyższego wynagrodzenia dla byłego pracownika - dodajmy jednak kolejny warunek do tworzonego modelu. Pracodawca ma prawo do odliczenia VATu naliczonego z otrzymanej faktury od VATu należnego ze sprzedaży - jego realny koszt to kwota netto z faktury 1915,52 zł.

Jakie działania podjąć, gdy roczny dochód przekracza 85 528 zł i zaczyna obowiązywać stawka 32 %? Ratunek przychodzi ze strony opodatkowania liniowego działalności. Jest to korzystne rozwiązanie, ale niedostępne dla tych podatników, którzy uzyskują w roku podatkowym przychody ze świadczenia na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy usług odpowiadających czynnościom, które w roku podatkowym wykonywali na podstawie stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy. Brzmi skomplikowanie? Rozważmy ten przepis na przykładzie programisty Kowalskiego, który jest zatrudniony na umowę o pracę w firmie informatycznej - w lutym 2011 podejmuje jednak decyzję o przejściu na samozatrudnienie i od razu swój pomysł realizuje - do końca 2011 r. nie może rozliczać się stawką liniową 19%. Na taki sam pomysł wpada w grudniu 2011 programista Pawlak, który zakłada działalność gospodarczą z początkiem stycznia 2012, wybierając od razu formę podatku liniowego. Przy tej formie opodatkowania faktura jest wystawiana na kwotę netto 1937,65 zł.

W powyższych kalkulacjach nie zostały uwzględnione koszty księgowości, o które trzeba zatroszczyć się we własnym przedsiębiorstwie. Oczywiście można prowadzić wszystkie rozliczenia samodzielne i stać się swoim własnym księgowym, ale najczęściej ludzie wolą oddać ryzyko księgowe i podatkowe w ręce doświadczonego księgowego, wynajmując biuro rachunkowe. Wtedy pojawiają się już jednak dodatkowe miesięczne koszty stałe, a ponadto koszt obsługi prawnej, gdy podpisujemy z kontrahentem (byłym pracodawcą) umowy nakreślające ramy naszej nowej współpracy. Okres obniżonych składek ZUS obejmuje także tylko 24-miesiące, a możliwe, że nie otwieramy naszej pierwszej działalności gospodarczej. Wynagrodzenie na nowych warunkach powinno być o tyle wyższe, by pozwoliło pokryć ryzyko gospodarowania na własny rachunek.

"Ze zjawiskiem samozatrudnienia mamy do czynienia w Inkubatorze Przedsiębiorczości na co dzień", mówi wicedyrektor placówki przy SGH, Jan Biernacki - "Młodzi przedsiębiorcy przychodzą do nas, by ograniczyć ryzyko i koszty własnej działalności. Mamy do czynienia i z osobami faktycznie podejmującymi się pracy na własny rachunek, i realizującymi zlecenia dla jednego kontrahenta, u którego wcześniej byli zatrudnieni na etacie. Pierwsza grupa osób jest sobie sama sterem, żeglarzem i okrętem - samodzielnie organizuje swoja pracę, czas i miejsce, swoje urlopy i realizowane zlecenia...,które należy jednak najpierw pozyskać. To zależy od umiejętności marketingowych danej osoby i od zapewnienia wysokiej jakości świadczonych usług, aby klient przywiązał się do naszej marki. Druga grupa, dość liczna, pojawia się u nas z przymusu założenia własnej działalności i kontynuowania pracy na nowych zasadach u byłego pracodawcy." Firmy funkcjonujące w ramach użyczonej osobowości Fundacji Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości mają w ramach stałych opłat miesięcznych 250zł netto zapewnioną obsługę księgowo-administracyjno-prawną, dostęp do powierzchni biurowej, pomoc w promocji oraz udział w szkoleniach dla przedsiębiorców.

Kalkulacje finansowe dla osób funkcjonujących w AIP prezentują się następująco: zyski w Inkubatorze wypłacane są na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło - realna stawka podatkowa przy umowie zlecenia dla studenta i umowie o dzieło bez przekazania praw autorskich to 14,4%, przy umowie o dzieło z przekazaniem praw autorskich tylko 9%. W pierwszym przypadku, aby zarobić nasze 1459,48 zł, musimy wystawić kontrahentowi fakturę VAT na kwotę netto 1955 zł, ale nie myślimy już o bieżących kosztach funkcjonowania (w tym księgowości). W drugim przypadku fakturę wystawiamy na kwotę netto 1853,82 zł. Nasze możliwości negocjacyjne kwoty netto na fakturze wahają się od 1955 do 2369 (koszt ponoszony przez pracodawcę przy umowie o pracę) i od 1854 do 2369 zł.

Chęć albo przymus przejścia na samozatrudnienie są coraz popularniejsze w Polsce - warto zastanowić się, jak wykorzystać to nowe zjawisko i wykazać dodatni wynik w naszym prywatnym zestawieniu zysków i strat.

Podsumowując, samozatrudnienie może opłacać się obydwu stronom, czyli pracodawcy i pracownikowi. Pierwszy zmniejsza swoje koszty ZUS i operacyjne, gdyż oszczędza na księgowości, dziale kadr (nie musi prowadzić teczki osobowej pracownika). Drugi zyskuje na mniejszych obciążeniach ZUS i możliwości wyboru optymalnej dla siebie formy opodatkowania. Ponadto, aby uprościć procedury i zapewnić sobie wsparcie prawno-ksiegowe, można założyć firmę w ramach Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości i przetestować tę formę rozliczeń.

Paulina Pawlik