Prawo do pierwszego urlopu

Należy jednak pamiętać, że do nabycia prawa do urlopu nie jest konieczne faktyczne wykonywanie pracy przez miesiąc, lecz wystarczy pozostawanie przez miesiąc w zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę.

Przykład

Jacek F. 1.6.2008 r. rozpoczął pierwszą pracę w życiu. 5.6. pracownik uległ wypadkowi przy pracy. Jacek F. wrócił do pracy po kilku miesiącach. Prawo do urlopu po miesiącu pracy Jacek F. nabył 31.6, gdyż miesiąc nie musi zostać faktycznie przepracowany.

Przykład

Patryk M., po ukończeniu technikum, przez rok wykonywał pracę na podstawie umowy zlecenia. Przez następne 2 lata prowadził własną działalność gospodarczą. 1.4.2008 r. podpisał pierwszą w swoim życiu umowę o pracę. Patryk M. nabędzie prawo do urlopu 30.4.

Pracownik ma prawo do urlopu ułamkowego także wówczas, gdy zawiera swoją drugą czy kolejną umowę w życiu zawodowym, ale w pierwszym roku kalendarzowym swojej pracy zawodowej wykonywanej na podstawie umowy o pracę.

Przykład

Jan Z. ukończył szkołę wyższą. Dyplom otrzymał w maju. Od 1.6.2008 r. został zatrudniony na podstawie umowy na okres próbny na 3 miesiące (do 31.08) na stanowisku księgowego. Po 3 miesiącach pracodawca stwierdził, że Jan Z. nie sprawdził się na tym stanowisku i nie podpisze z nim kolejnej umowy. Przez cały wrzesień Jan Z. szukał nowej pracy. Wreszcie kolejny pracodawca 1.10.2008 r. zawarł z nim umowę o pracę na 3-miesięczny okres próbny od 1.10. Mimo że jest to druga umowa o pracę w życiu zawodowym pracownika, nadal nabywa on prawo do tzw. urlopu ułamkowego, a zatem do 1/12 z upływem każdego miesiąca pracy. Jan Z. będzie nabywał urlop na tych zasadach do końca roku kalendarzowego, w którym rozpoczął swą karierę zawodową jako pracownik w ramach stosunku pracy, tj. do końca 2008 r. 1.1.2009 r. nabędzie prawo do kolejnego urlopu w pełnym wymiarze (20 dni).

Liczenie miesiąca

Pracownik nabywa prawo do pierwszego urlopu z upływem miesiąca pracy, nie zaś z upływem miesiąca kalendarzowego. Niekiedy okresy te pokrywają się - gdy stosunek pracy pracownika rozpoczyna się z początkiem miesiąca. Pracownik zatrudniony 1 stycznia nabywa prawo do pierwszego urlopu z dniem 31 stycznia, pracownik zatrudniony 1 lutego nabędzie prawo do urlopu 28 lutego. Niekiedy jednak jest tak, że pracownik zostaje zatrudniony z innym dniem niż pierwszy dzień miesiąca, np. 7 lutego (oczywiście decydujące znaczenie ma tu data rozpoczęcia pracy określona w umowie; dopiero jeśli jej nie wskazano, decyduje data zawarcia umowy). Powstaje wówczas pytanie, kiedy pracownik nabywa prawo do urlopu. Zgodnie z wyr. SN z 19.12.1996 r. (I PKN 47/96, OSNAP z 1997 r. Nr 17, poz. 310), sposób liczenia terminów określonych w art. 112 Kodeksu cywilnego nie ma zastosowania do okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych. Okres pracy powinien być ustalony przy uwzględnieniu potocznego sposobu liczenia terminów, a więc:

- jego upływ następuje w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym rozpoczęto liczenie okresu (miesiąca),

- nie jest istotna ilość dni w miesiącu.

Przykład

Nabycie przez pracownika prawa do urlopu po miesiącu pracy oznacza, że:

- pracownik, który w pierwszej pracy pracował krócej niż miesiąc, nie ma prawa do urlopu (nie przysługuje mu ani urlop w naturze, ani ekwiwalent),

- pracownik może skorzystać z urlopu następnego dnia po dniu, w którym nabył prawo do urlopu.

Przykład

Szymon J. po raz pierwszy w życiu podjął zatrudnienie 1.3.2008 r. w firmie transportowej. 21.3.2008 r. umowa o pracę rozwiązała się na mocy porozumienia stron (21 dni pracy). Pracownik nie miał prawa do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. 4.4.2008 r. Szymon J. zawarł umowę o pracę z kolejnym pracodawcą. 12.4.2008 r. Szymon J. nabył prawo do urlopu z upływem miesiąca pracy. Z urlopu może skorzystać najwcześniej 13.4.2008 r.

Art. 153 § 1 KP stanowi, że prawo do ułamkowego urlopu wypoczynkowego nabywa pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę. W praktyce pojawiają się pytania, co się będzie działo w sytuacji, gdy pracownik po raz drugi podejmie pracę w roku kalendarzowym, w którym rozpoczął swoją karierę zawodową. Na przykład pracownik po ukończeniu szkoły w kwietniu został zatrudniony od 1 maja do 31 lipca na okres próbny, a następnie nie pozostawał w zatrudnieniu i zawarł umowę o pracę z kolejnym pracodawcą 1 września tego samego roku kalendarzowego, w którym ukończył szkołę. 1 września podejmie więc pracę nie po raz pierwszy, lecz po raz drugi w roku kalendarzowym, w którym rozpoczął swoją karierę. Również w takiej sytuacji stosuje się art. 153 KP, a zatem także wówczas pracownikowi przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 1/12 za każdy przepracowany miesiąc. Celem ustawodawcy nie było bowiem pozbawienie pracownika prawa do urlopu wypoczynkowego w takiej sytuacji.

Urlop za grudzień w pierwszym roku kalendarzowym pracy

Pracownik ma prawo do urlopu "ułamkowego" za każdy przepracowany miesiąc do końca roku kalendarzowego, w którym po raz pierwszy w swoim życiu podjął pracę. Jeśli więc zacznie pracę np. 1 lutego, nabędzie prawo do urlopu ułamkowego z upływem każdego miesiąca pracy, do końca roku kalendarzowego, w tym także za pracę w grudniu. Urlopu za grudzień nie będzie mógł jednak faktycznie wykorzystać w roku kalendarzowym, w którym nabędzie do niego prawo. Z tego względu pracownikowi za grudzień przysługiwał będzie urlop zaległy, który powinien być wykorzystany do końca pierwszego kwartału roku następnego.

Przykład

W sytuacji takiej nie znajdują zastosowania zasady zaokrąglania w górę niepełnego miesiąca pracy, gdyż stosujemy je tylko do ustalania wymiaru urlopu proporcjonalnego w odniesieniu do pracowników, którzy nabywają prawo do urlopu na ogólnych zasadach (czyli pracowników, dla których nie jest to pierwszy rok ich pracy).

Prawo do kolejnego urlopu

Pracownik ma prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy tylko w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę po raz pierwszy. Natomiast z dniem 1 stycznia roku następnego pracownik nabędzie prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że jeżeli pracownik choć jeden dzień pozostawał w swoim pierwszym w życiu zatrudnieniu w danym roku kalendarzowym, w następnym roku kalendarzowym nabędzie z dniem podjęcia zatrudnienia prawo do kolejnego urlopu.

Przykład

Olga T. pracowała 2 tygodnie w 2007 r. w piekarni, a od 1.4.2008r. w spółce Pumi. 1.4.2008 r. Olga T. nabyła prawo do kolejnego urlopu, oczywiście w wymiarze proporcjonalnym (od kwietnia do końca 2008 r., tj. 9/12 z 20 dni)

Powyższe przykłady obrazują sytuację, w której pracownik w ogóle nie nabędzie prawa do urlopu w roku kalendarzowym, w którym podjął pierwszą pracę, ale nabędzie od razu prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego w kolejnym roku kalendarzowym.

Wymiar pierwszego urlopu

Pracownikowi w roku kalendarzowym, w którym rozpoczął swoją karierę zawodową przysługuje urlop w wymiarze 1/12 wymiaru przysługującego mu po roku pracy (art. 153 § 1 KP).

W praktyce pojawia się pytanie, czy urlopu ułamkowego należy udzielać pracownikowi przez cały rok jego pracy (a nie rok kalendarzowy). Tak jednak będzie tylko w przypadku, gdy rok pracy pracownika pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Jeśli więc pracownik rozpoczyna swoją karierę zawodową nawiązując umowę o pracę 1 stycznia, to przez cały rok kalendarzowy należy udzielać mu urlopu ułamkowego. Jest to jednak sytuacja modelowa, która rzadko ma miejsce w praktyce. Zazwyczaj jest tak, że pracownik rozpoczyna pierwszą pracę w życiu już w trakcie roku kalendarzowego. W takiej sytuacji ułamkowy urlop wypoczynkowy (w wymiarze 1/12) przysługuje mu za każdy przepracowany miesiąc jedynie do końca roku kalendarzowego, w którym rozpoczął swoją karierę zawodową, a nie przez cały rok pracy.

Przykład

Hanna W. została zatrudniona 1.9.2007 r. na podstawie umowy o pracę na czas określony - na rok. Nabyła prawo do ułamkowego urlopu wypoczynkowego za wrzesień, październik, listopad i grudzień 2007 r. W dniu 31.12.2007 r. przysługiwać jej będzie prawo do 4/12 wymiaru, jaki przysługiwałby jej po roku pracy. Ale już od 1.1.2008 r. nabywa prawo do urlopu w pełnym wymiarze. Nie należy zatem udzielać jej urlopu cząstkowego w wymiarze 1/12 aż upłynie jej rok pracy, tj. do 31.8.2008 r.

W praktyce obliczenie wymiaru pierwszego urlopu w życiu zawodowym pracownika może sprawiać kłopoty. Ma to być bowiem ułamek w wysokości 1/12 z wymiaru przysługującego pracownikowi po przepracowaniu roku.

Wymiar urlopu przysługujący po roku pracy wynosić będzie 20 dni. Nawet bowiem pracownik, który zaczyna pracę po studiach wyższych po roku pracy będzie miał, łącznie z okresem uprawniającym do urlopu nabytym w związku z ukończeniem szkoły wyższej 9 a nie 10 lat pracy. 26 dniowy urlop przysługuje osobom zatrudnionym co najmniej 10 lat.

Porada eksperta

W wyjątkowych jedynie przypadkach możemy mieć do czynienia z urlopem w wyższym wymiarze.

Przykład

Pracownik po zakończeniu szkoły średniej odbył 1,5 roczną służbę wojskową, po której rozpoczął studia. Okres służby wojskowej wliczany jest do okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze, czyli z tego tytułu do stażu urlopowego zaliczymy 1,5 roku. Z tytułu ukończenia studiów do stażu urlopowego wlicza się zaś 8 lat. W konsekwencji pracownik ten rozpoczynając pracę po studiach ma już 9,5 roku urlopowego stażu pracy, a zatem po roku pracy będzie miał prawo do 26 dni urlopu, gdyż przekroczy 10 letni staż urlopowy.

Dlatego też obliczamy jego wysokość mnożąc 1/12 przez 20 dni. Niestety, w wyniku takiego obliczenia nie otrzymujemy liczby całkowitej (1/12 z 20 dni urlopu to 1,6(6) dnia). Brak jest zaś przepisu wskazującego - tak jak to jest w przypadku pracowników niepełnoetatowych (art. 154 § 2 KP) - że niepełny dzień urlopu należy zaokrąglić w górę do pełnego dnia. W związku z tym, w praktyce proponuje się stosowanie jednej z dwóch metod:

1) dokładne przeliczenie wymiaru na godziny

Metoda ta polega na dokładnym przeliczeniu wymiaru 1,6(6) (czyli 1/12 z 20 dni) na godziny przy założeniu, że zgodnie z art. 1542 § 2 KP jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Należy pamiętać, że poruszamy się w systemie dziesiętnym, natomiast dzień pracy rozliczany jest w systemie ósemkowym;

2) zaokrąglenie do pełnego dnia

Ta metoda (chyba najbardziej trafna i stosowana najczęściej w praktyce) polega na udzielaniu urlopu w wymiarze zaokrąglonym do pełnego dnia na korzyść pracownika, czyli zamiast 1,6(6) dnia (1/12 z 20 dni) pracownik otrzymuje 2 dni urlopu (ale już po 3 miesiącach pracy 3/12 z 20 dni to 5 pełnych dni urlopu), tak by w efekcie w roku kalendarzowym wymiar urlopu pracownika nie przekroczył 20 dni urlopu. Metodę tę należy stosować konsekwentnie, zarówno w stosunku do pracowników, którzy chcą wykorzystać urlop w naturze już po upływie miesiąca pracy, jak i tych, którzy ten urlop "zbierają" i wykorzystają później oraz tych pracowników, którzy rozstają się z pracodawcą w trakcie roku kalendarzowego. Należy uznać, że przy jej stosowaniu w każdym przypadku wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie powinien przekroczyć 20 dni urlopu (tj. 160 godzin).

Przykład

Kamil Z. chce wykorzystać urlop po 4 miesiącach pracy. Należy dokonać następującego obliczenia: 4/12 x 20 dni = 6,6(6), czyli w zaokrągleniu 7 dni. Przysługuje mu zatem 7 dni urlopu.

Zgodnie z ogólną zasadą wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika.

Przykładowo, wymiar urlopu wypoczynkowego osoby uprawnionej do 20 dni urlopu zatrudnionej na 1/2 etatu wynosi 10 dni co dopiero mnożymy przez 8 godzin, by otrzymać wymiar godzinowy urlopu.

Tę zasadę zastosować musimy także w przypadku pierwszej pracy.

Przykład

5 dni : 12 = 0,4166.. , co daje nam 3,36 godziny, czyli 3 godziny i 22 minuty urlopu.

Iwona Jaroszewska-Ignatowska