Praca w niedzielę z dwoma dodatkami
Praca w niedziele i święta jest traktowana jako szczególnie uciążliwa dla pracownika. Z tego względu sam fakt podjęcia takiej pracy jest odrębnie rekompensowany przez pracodawcę. Praca w niedzielę i święto może też powodować przekroczenie średniotygodniowej normy czasu pracy. Na gruncie prawa pracy od wielu lat kwestią sporną było, czy pracownikowi w takiej sytuacji przysługiwały dwa osobne dodatki. Ostatnio na ten temat ponownie wypowiedział się Departament Prawny Głównego Inspektora Pracy.
Pracownik, który świadczył pracę w niedziele lub święto (bez względu na to, czy były to dla niego dni roboczy czy wolny), ma prawo do innego dnia wolnego od pracy. W przypadku gdy praca wypadła w niedzielę, pracodawca powinien mu go udzielić w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Jeżeli jest to niemożliwe, pracownik powinien odebrać wspomniany dzień wolny do końca okresu rozliczeniowego. W razie braku możliwości wykorzystania dnia wolnego za pracę w niedzielę w ramach danego okresu rozliczeniowego, pracownikowi przysługuje 100% dodatek za każdą godzinę pracy w te dni (art. 15111 K.p.). Taka praca, jeżeli była świadczona w niedzielę lub święto będące dla pracownika dniem roboczym, co do zasady nie powinna spowodować przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy. Stosując prawidłowo reguły planowania czasu pracy, pracodawca powinien bowiem wyznaczyć pracownikowi inny, cały dzień wolny od pracy. Jeżeli tego nie uczyni, dojdzie do przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy. Wspomniane przekroczenie daje pracownikowi prawo do innego dodatku, również 100-procentowego, przysługującego na mocy art. 1511 § 2 K.p. W takiej sytuacji występują podstawy do przyznania dwóch dodatków, brakuje jednak przepisu, który regulowałby zbieg prawa do nich.
Rozstrzygnięciem problemu z przyznawaniem dodatków za pracę w niedziele i święto, która spowodowała przekroczenie średniotygodniowej normy czasu pracy, zajmował się zarówno Sąd Najwyższy, jak i Państwowa Inspekcja Pracy. Organy inspekcji od początku zajmowały w tej kwestii stanowisko korzystniejsze dla pracowników uważając, że w takiej sytuacji należą się dwa 100-procentowe dodatki. Swoją opinię inspekcja opierała na stwierdzeniu, że dodatki te wynikają z dwóch odrębnych podstaw prawnych, przysługują więc niezależnie od siebie. Taką ocenę zakwestionował Sąd Najwyższy, który w uchwale z dnia 15 lutego 2006 r. (sygn. akt II PZP 11/05) uznał, że brak jest podstaw do przyznania pracownikowi dwóch dodatków. Zdaniem Sądu decydujące w omawianej sprawie jest brzmienie art. 15111 § 2 K.p., który jest przepisem szczególnym. Nie zawiera on odesłania do art. 1511 § 2 K.p. przewidującego prawo do dodatku za przekroczenie normy średniotygodniowej.
Wskazane rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego zostało niejako "milcząco" przyjęte przez Państwową Inspekcję Pracy, która na swojej stronie internetowej nie powoływała już swojego wcześniejszego stanowiska o dwóch dodatkach, ale wskazywała na orzeczenie SN (patrz poradnik opublikowany na stronie Inspekcji, K. Pietruszyńska "Prawo pracy Informator").
Jednak ostatnio, wobec ciągle pojawiających się wątpliwości w omawianej kwestii, inspekcja pracy ponownie podjęła się oceny sprawy zbiegu prawa do dwóch dodatków. Z przekazanej Wydawnictwu w dniu 14 listopada 2012 r. opinii wynika, że inspekcja wyraźnie powróciła do swojego pierwszego stanowiska dopuszczającego wypłatę dwóch 100-procentowych dodatków do wynagrodzenia w przypadku, gdy praca w niedzielę lub święto spowodowała, z uwagi na nieoddanie dnia wolnego za tę pracę, przekroczenie normy średniotygodniowej.
|
Ile dodatków przysługuje pracownikowi? Zdaniem Sądu Najwyższego W myśl uchwały z dnia 15 lutego 2006 r. (sygn. akt II PZP 11/05) pracownik, któremu nie udzielono innego dnia wolnego w zamian za dozwoloną pracę w niedzielę ma prawo tylko do jednego dodatku przewidzianego w art. 15111 § 2 K.p. Jak uzasadniał SN, art. 15111 § 2 K.p. jest przepisem szczególnym regulującym wynagradzanie pracowników, którzy wykonują dozwoloną pracę w niedzielę i święto. Zdaniem Sądu na przyznanie dwóch dodatków nie pozwala m.in. literalna wykładnia przepisów o czasie pracy. Odesłanie zawarte w art. 15111 § 2 K.p. dotyczy bowiem art. 1511 § 1 K.p. i wyłącza możliwość otrzymania drugiego wynagrodzenia z art. 1511 § 2 K.p.
Jak wskazał Departament Prawny GIP, art. 15111 K.p. zapewnia pracownikom stuprocentowy dodatek do wynagrodzenia z tytułu niezrekompensowania pracy w niedzielę lub święto innym dniem wolnym od pracy. Jeżeli jednak w wyniku braku takiej rekompensaty zostanie przekroczona przeciętna tygodniowa norma czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, pracownikowi przysługuje kolejny stuprocentowy dodatek za pracę przekraczającą tę normę (art. 1511 § 2 K.p). Powyższe przepisy ustanowiły dwie niezależne od siebie podstawy prawne otrzymania dodatku do wynagrodzenia. W konsekwencji, w przypadku gdy nieudzielenie dnia wolnego za pracę w niedzielę lub święto spowodowało przekroczenie średniotygodniowej normy czasu pracy, pracownikowi powinny być wypłacone, poza normalnym wynagrodzeniem, dwa dodatki - za przekroczenie normy średniotygodniowej i za pracę w niedzielę lub święto niezrekompensowaną innym dniem wolnym. (opinia rzecznika prasowego Głównego Inspektora Pracy z dnia 18 października br. wydana w uzgodnieniu z Departamentem Prawnym GIP) |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 100 (932) z dnia 2012-12-13