Odprawa pieniężna dla zwalnianych pracowników
Pracownicy w zakładach zatrudniających co najmniej 20 pracowników mogą liczyć na odprawę pieniężną związaną z utratą pracy. Spełnia ona rolę swoistej rekompensaty za brak możliwości zarobkowania. Takiego przywileju nie mają natomiast pracownicy pracujący w firmach o niższym stanie zatrudnienia.
Na mocy ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zwanej ustawą o zwolnieniach grupowych, pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników są zobligowani do wypłaty odpraw pieniężnych. Odprawy te przysługują, gdy zwolnienia grupowe następują z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron z określoną liczbą pracowników w okresie nieprzekraczającym 30 dni. Do wymienionych odpraw uprawnieni są też pracownicy zwalniani indywidualnie na mocy powołanej ustawy, jeżeli do rozwiązania umowy o pracę dochodzi z przyczyn niedotyczących pracowników i przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron (art. 1 i 10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych).
Wysokość odprawy pieniężnej przysługującej pracownikom zwalnianym w trybie ustawy o zwolnieniach grupowych nie może przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Wysokość omawianej odprawy pieniężnej wynosi:
- jednomiesięczne wynagrodzenie - jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,
- dwumiesięczne wynagrodzenie - jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
- trzymiesięczne wynagrodzenie - jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.
Do stażu zakładowego pracownika wlicza się wszystkie okresy przepracowane u tego pracodawcy, choćby pomiędzy nimi występowały przerwy. Ponadto zalicza się okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach wskazanych w art. 231 K.p. lub gdy nowy pracodawca na mocy odrębnych przepisów jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika.
Ustalenie odprawy
Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy (art. 8 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych). Natomiast do ekwiwalentu za urlop stosuje się (z pewnymi zmianami) reguły obowiązujące przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego. Tak stanowi § 14 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego... (Dz. U. z 1997 r. nr 2, poz. 14 ze zm.).
W celu ustalenia odprawy pieniężnej przysługującej w ramach zwolnień grupowych (na zasadach obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop) należy obliczyć sumę miesięcznych wynagrodzeń pracownika. Nie stosuje się jednak współczynnika urlopowego, gdyż odprawę ustala się w wysokości wynagrodzenia miesięcznego lub jego wielokrotności (por. uchwała SN z dnia 9 maja 2000 r., sygn. akt III ZP 12/00). Wysokość odprawy uzyskuje się mnożąc miesięczne wynagrodzenie przez liczbę miesięcy, za jaką ona przysługuje.
Poszczególne rodzaje składników wynagrodzenia otrzymywane przez pracownika uwzględniane są w odprawie w różny sposób. Składniki określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości przyjmuje się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy.
Składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, tzw. zmienne miesięczne, wypłacone w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, wlicza się w średniej wysokości z tego okresu (przykład).
Natomiast składniki zmienne przysługujące za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, uwzględnia się w średniej wysokości z tego okresu.
Jeżeli pracownik nie przepracował pełnego okresu, z którego przyjmuje się składniki zmienne za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, wynagrodzenie faktycznie uzyskane należy uzupełnić. Polega to na podzieleniu wypłaconego w danym okresie wynagrodzenia przez liczbę dni pracy, za które to wynagrodzenie przysługiwało. Otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Przykład
Pracownikowi w związku ze zwolnieniami grupowymi wypowiedziano stosunek pracy, który rozwiąże się 31 lipca 2013 r. Posiada on ponad 8-letni staż zawodowy. Otrzymuje stałe miesięczne wynagrodzenie w wysokości 3.500 zł, zmienną premię miesięczną oraz dodatek stażowy w wysokości 15% wynagrodzenia zasadniczego. Pracownik nabył prawo do odprawy w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. Do podstawy odprawy należy przyjąć wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatek stażowy w wysokości obowiązującej w miesiącu nabycia prawa do odprawy oraz premię w przeciętnej wysokości wypłaconej w okresie trzech miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy. W kwietniu br. pracownik otrzymał premię w wysokości 420 zł, w maju - 245 zł i w czerwcu - 280 zł. Pracownikowi przysługuje odprawa w kwocie 13.020 zł, zgodnie z wyliczeniem:
3.500 zł + (3.500 zł × 15%) = 4.025 zł,
(420 zł + 245 zł + 280 zł) : 3 m-ce = 315 zł,
(4.025 zł + 315 zł) × 3 = 13.020 zł.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. nr 90, poz. 844 ze zm.)
autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa nr 60 (997) z dnia 2013-07-29
