Odpoczynek dobowy i tygodniowy w każdym grafiku
Odpoczynek dobowy i tygodniowy pełni ważną rolę w ustalaniu grafiku danego pracownika. Uwzględnienie tych odpoczynków jest wymagane wobec każdego zatrudnionego w ramach stosunku pracy, nawet jeżeli przysługuje mu on w ograniczonym zakresie.
W niektórych przypadkach uszczuplony odpoczynek należy też zrównoważyć dodatkowym czasem wolnym.
Odpoczynek dobowy dla każdego
Każdy pracownik zatrudniony w ramach stosunku pracy ma prawo do odpoczynku dobowego. W zależności od tego, do jakiej grupy pracowniczej należy, różna może być jego długość. Podstawowy wymiar dobowego odpoczynku to co najmniej 11 godzin (w przypadku pracownika młodocianego co najmniej 14 godzin). Odpoczynek ten musi być udzielony w każdej dobie pracowniczej w sposób nieprzerwany (art. 132 § 1 K.p.). Ta gwarancja odpoczynku w każdej dobie nie dotyczy pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy oraz biorących udział w akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. W razie wydłużenia dniówki roboczej i skrócenia 11-godzinnego odpoczynku, tacy pracownicy mają prawo do równoważnego odpoczynku, ale udzielanego w ramach danego okresu rozliczeniowego, a nie bezpośrednio po dobie, w której nie zapewniono pełnego odpoczynku.
Natomiast w systemach czasu pracy, w których dopuszczalne jest wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy powyżej 8 godzin, tj.:
- przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy,
- w stosunku do zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych
bezpośrednio po okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, pracownikom przysługuje odpoczynek w wymiarze odpowiadającym co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Odpoczynek ten jest niezależny od przysługującego im odpoczynku tygodniowego.
Biorąc pod uwagę wymiar odpoczynku dobowego pracodawca może polecić pracownikowi wykonującemu pracę po 8 godzin dziennie maksymalnie 5 godzin nadliczbowych z uwagi na swoje szczególne potrzeby. Jeżeli pracownik pracuje w systemie równoważnym po 12 godzin, to może przepracować tylko jedną godzinę ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, chyba że chodzi o akcję ratowniczą lub usuwanie skutków awarii.
|
Przykład Pracownik zatrudniony w ramach pełnego etatu pracował w poniedziałek i wtorek w danym tygodniu na II zmianę od 1400 do 2200. Otrzymał on polecenie służbowe, aby z uwagi na konieczność pilnego usunięcia awarii urządzenia przyszedł do pracy w środę na godzinę 500. Pracodawca zlecił w ten sposób pracownikowi pracę nadliczbową we wtorkowej dobie pracowniczej, nie zapewniając ponadto pełnego odpoczynku dobowego. Od momentu zakończenia pracy we wtorek (o 2200) do rozpoczęcia pracy następnego dnia w środę (o 500) upłynęło bowiem tylko 7 godzin, co oznacza, że do 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku zabrakło 4 godzin. Zgodnie ze stanowiskiem MPiPS, udzielenie 4 godzin równoważnego odpoczynku powinno nastąpić poprzez obniżenie czasu pracy w następnej dobie pracowniczej po tej, w której skrócono odpoczynek, tj. zakładając, że pracownik wraca od czwartku do pracy na II zmianę, powinien on w tym dniu rozpocząć pracę o 1800, a nie o 1400 i pracować do 2200. Natomiast zgodnie z opinią GIP, zrównoważenie odpoczynku może nastąpić przez wydłużenie o 4 godziny innego odpoczynku (dobowego lub tygodniowego) w ciągu całego okresu rozliczeniowego. |
Odpoczynek tygodniowy przeważnie w niedzielę
Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego (dla pracownika młodocianego 48 godzin). Co do zasady, odpoczynek tygodniowy powinien przypadać w niedzielę. Jednak w razie wykonywania dozwolonej pracy w niedzielę, odpoczynek może przypadać w innym dniu tygodnia (z wyjątkiem pracownika młodocianego).
W niektórych przypadkach odpoczynek tygodniowy może zostać skrócony, jednak nie więcej niż do 24 godzin. Dotyczy to pracy wykonywanej przez kadrę zarządzającą, udziału pracowników w akcji ratowniczej oraz zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym dla niego rozkładem czasu pracy (tzw. łamanie zmian). Jednak nawet w razie skrócenia odpoczynku tygodniowego powinien on przypadać w niedzielę, chyba że pracownik zgodnie z grafikiem ma świadczyć pracę właśnie w tym dniu. Wtedy odpoczynek ten może przypadać w innym dniu tygodnia (art. 133 K.p.).
Trzeba podkreślić, że przepisy Kodeksu pracy nie przewidują udzielenia równoważnego okresu odpoczynku w razie bezpodstawnego (tj. w sytuacjach nieprzewidzianych w Kodeksie pracy) skrócenia odpoczynku zarówno dobowego, jak i tygodniowego. Ustawodawca założył, że takie sytuacje zasadniczo nie powinny mieć miejsca, stąd brak przepisów o rekompensowaniu takich naruszeń.
|
Udzielenie równoważnego odpoczynku w opinii urzędów "Równoważnego okresu odpoczynku należy udzielić bezpośrednio po ostatnim okresie wykonywania pracy w danej dobie, w której został naruszony odpoczynek dobowy, w takim wymiarze, aby dopełnić okres odpoczynku po zakończeniu pracy do wymaganych 11 godzin". Stanowisko Departamentu Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (znak pisma: DPR-III-079-575/TW/07) "W razie skrócenia odpoczynku dobowego w danej dobie udzielenie równoważnego odpoczynku polega na przedłużeniu 11-godzinnego odpoczynku w innej dobie, o tyle godzin, o ile został on skrócony". Opinia Głównego Inspektoratu Pracy (znak pisma: GNP/401/4560-461/07/PE) |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 47 (879) z dnia 2012-06-11
