Kobiety i mężczyźni na rynku pracy

Dane prezentowane w opracowaniu GUS zostały zaczerpnięte z reprezentacyjnego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), z rejestrów bezrobotnych prowadzonych w urzędach pracy oraz z badania struktury wynagrodzeń według zawodów. Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności obejmuje osoby w wieku 15 lat i więcej. Jego wyniki i metodologia są prezentowane kwartalnie w publikacji pt. "Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski". Dane o bezrobociu rejestrowanym publikowane są miesięcznie na stronie internetowej GUS, a w cyklu kwartalnym, w opracowaniu pt. "Bezrobocie rejestrowane". Badanie struktury wynagrodzeń według zawodów realizowane jest w Polsce co dwa lata na formularzu Z-12 w jednostkach gospodarki narodowej o liczbie pracujących powyżej 9 osób. Wyniki tego badania są prezentowane w cyklicznej publikacji "Struktura wynagrodzeń według zawodów". Powyższe publikacje i inne informacje z zakresu statystyki rynku pracy można znaleźć w internecie pod adresem: www.stat.gov.pl; temat Praca, Wynagrodzenia.

Oblicz swoją płacę netto. Sprawdź, ile trafia do ZUS, NFZ i US

W niniejszym opracowaniu wykorzystano dane BAEL z badań przeprowadzonych w IV kwartale w latach 2003-2011 oraz dane z rejestracji bezrobocia według stanu na koniec grudnia w latach 2003-2011. Dane dotyczące krajów Unii Europejskiej zaprezentowano jako przeciętne roczne wyniki badania Labour Force Survey (w Polsce BAEL) i pochodzą z bazy danych Eurostat, dostępnej na stronie internetowej: http://epp.eurostat.ec.europa.eu (stan w dniu 11 czerwca 2012 roku).

Informacji o przeciętnych wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn dostarcza reprezentacyjne badanie struktury wynagrodzeń według zawodów za październik 2010 r.

Z punktu widzenia statusu na rynku pracy ludność dzieli się na aktywnych i biernych zawodowo. Zbiorowość aktywnych zawodowo tworzą pracujący i bezrobotni. Do pomiaru poziomu aktywności zawodowej służy współczynnik, wyrażający udział osób aktywnych zawodowo (ogółem lub danej grupy) w liczbie ludności (ogółem lub danej grupy).

Poziom aktywności zawodowej kobiet jest niższy niż mężczyzn. W 2011 r. na 1000 aktywnych zawodowo mężczyzn przypadało 547 biernych zawodowo, podczas gdy na 1000 aktywnych zawodowo kobiet przypadało 1053 biernych zawodowo. Ludność bierna zawodowo jest znacznie sfeminizowana - ponad 60 proc. tej populacji stanowią kobiety.

Współczynnik aktywności zawodowej kobiet wzrósł o 0,8 p. proc. z 47,9 proc. w 2003 r. do 48,7 proc. w 2011 r., natomiast dla mężczyzn wskaźnik ten zwiększył się w tym okresie z 62,4 proc. do 64,7 proc., tj. o 2,3 p. proc. Najwyższy odsetek aktywnych zawodowo występuje wśród mężczyzn w wieku 30-39 lat (w 2011 r. na 1000 mężczyzn 943 pracowało lub poszukiwało pracy) oraz wśród kobiet w wieku 35-44 lata (na 1000 kobiet 833 pracowało bądź poszukiwało pracy).

Najwyższym poziomem aktywności zawodowej charakteryzują się kobiety z wykształceniem wyższym. Współczynnik aktywności zawodowej dla tej populacji kobiet jest najbardziej zbliżony do wartości analogicznego wskaźnika dla mężczyzn (różnica wynosi ok. 4 p. proc.).

W latach 2003-2011 obserwowano systematyczny wzrost liczby pracujących kobiet w wieku produkcyjnym. Udział kobiet wśród pracujących ogółem w tym okresie ulegał niewielkim zmianom. Najniższą wartość 44,1 proc. odnotowano w roku 2006, najwyższą 44,9 proc. w 2009 r.

Do pomiaru wykorzystania zasobów pracy stosuje się wskaźnik zatrudnienia, który obrazuje udział pracujących (ogółem lub danej grupy) w liczbie ludności (ogółem lub danej grupy). Wskaźnik zatrudnienia kobiet w wieku 15 lat i więcej jest o około 1/4 niższy niż wskaźnik zatrudnienia mężczyzn. Pracujące kobiety w większości legitymują się wykształceniem średnim (37,9 proc. ogółu pracujących). Rzadziej jednak kobiety zajmują stanowiska kierownicze, szczególnie wyższego szczebla. W 2011 roku wśród pracujących na stanowiskach kierowniczych 40,0 proc. to kobiety. Udział kobiet pracodawców był jeszcze niższy (31,7 proc.).

Najbardziej sfeminizowanymi grupami zawodowymi są: "Pracownicy biurowi", "Pracownicy usług i sprzedawcy" oraz "Specjaliści", w których w 2011 r. na 100 mężczyzn przypadało odpowiednio: 179, 176 oraz 160 kobiet; najmniej zaś kobiet pracowało w grupie zawodów: "Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy" oraz "Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń", w której na 100 mężczyzn przypadało odpowiednio 14 i 16 kobiet.

Do najbardziej sfeminizowanych sekcji gospodarki narodowej należały: "Opieka zdrowotna i pomoc społeczna" (445 kobiet na 100 mężczyzn), "Edukacja" (330 kobiet na 100 mężczyzn), "Zakwaterowanie i gastronomia" (207 kobiet na 100 mężczyzn) oraz "Działalność finansowa i ubezpieczeniowa" (190 kobiet na 100 mężczyzn). W ostatnich latach kobiety przeważają wśród bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy, wśród bezrobotnych wyodrębnianych w Badaniu Aktywności Ekonomicznej Ludności różnice w liczbie bezrobotnych pomiędzy płciami są mniejsze, a przewaga liczebności jednej lub drugiej płci w tej populacji zmienia się w poszczególnych latach.

W 2011 roku udział kobiet w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych wyniósł 53,5 proc. i był o 1,6 p. proc. wyższy w porównaniu z 2010 rokiem.

Napływ i odpływ kobiet do bezrobocia rejestrowanego jest mniejszy niż mężczyzn z wyjątkiem lat 2007 i 2008, w których odnotowano większy napływ i odpływ kobiet.

Kobiety częściej niż mężczyźni były zagrożone bezrobociem długotrwałym. Zgodnie z danymi urzędów pracy w 2011 r. 37,6 proc. zarejestrowanych bezrobotnych kobiet i 31,0 proc. zarejestrowanych bezrobotnych mężczyzn pozostawało bez pracy dłużej niż rok.

Do oceny natężenia bezrobocia wykorzystuje się stopę bezrobocia wyrażającą udział bezrobotnych (ogółem lub danej grupy) wśród aktywnych zawodowo (ogółem lub danej grupy). Stopa bezrobocia kobiet jest wyższa niż stopa bezrobocia mężczyzn. Trudniej znaleźć pracę zwłaszcza kobietom powracającym na rynek pracy po dłuższej przerwie oraz poszukującym pierwszej pracy.

W 2011 r. najwyższa stopa bezrobocia dotyczyła kobiet w wieku 18-19 lat (42,4 proc.). Najbardziej sfeminizowana była grupa bezrobotnych w wieku 40-44 lata, w której na 100 bezrobotnych mężczyzn przypadało 131 bezrobotnych kobiet. W tej grupie stopa bezrobocia kobiet wyniosła 8,2 proc. wobec 5,8 proc. dla mężczyzn.

Wykształcenie nie chroniło kobiet przed bezrobociem. Bezrobotne kobiety były lepiej wykształcone niż bezrobotni mężczyźni. Ponad 64 proc. bezrobotnych kobiet posiadało wykształcenie średnie, policealne lub wyższe, podczas gdy analogiczny odsetek pośród mężczyzn wynosił około 43 proc.

Natężenie bezrobocia jest zróżnicowane w zależności od miejsca zamieszkania. Na wsi decydującą rolę ma związek z użytkowaniem gospodarstwa rolnego. Stopa bezrobocia kobiet w gospodarstwach domowych użytkujących gospodarstwo rolne jest prawie 3-krotnie niższa niż stopa bezrobocia kobiet w gospodarstwach domowych niezwiązanych z rolnictwem.

W przekroju według grup zawodowych największą różnicę w poziomie przeciętnego wynagrodzenia ogółem brutto za październik 2010 r. kobiet i mężczyzn zanotowano w grupie "Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy". Relacja przeciętnego wynagrodzenia kobiet do przeciętnego wynagrodzenia mężczyzn wyniosła w tej grupie 67,1 proc. Najmniejsze zróżnicowanie wynagrodzeń miało miejsce w grupie zawodowej "Pracownicy biurowi", gdzie przeciętne wynagrodzenie kobiet wynosiło 97,9 proc. przeciętnego wynagrodzenia mężczyzn.

Szukasz pracy? Przejrzyj oferty w serwisie Praca INTERIA.PL

Wynagrodzenia kobiet są zazwyczaj niższe niż mężczyzn. Jak wynika z badania struktury wynagrodzeń według zawodów w październiku 2010 r. mężczyźni osiągnęli wynagrodzenie o 8,1 proc. wyższe od średniego w skali kraju, tj. wyższe o 288,23 zł, natomiast kobiety - niższe o ponad 8,8 proc., czyli niższe o 287,44 zł. W konsekwencji oznacza to, że przeciętne wynagrodzenie kobiet było o 15,0 proc. niższe od przeciętnego wynagrodzenia mężczyzn, tj. o 575,67 zł (w 2008 r. odpowiednio o 23 proc. i 664,36 zł).

Oblicz swoją płacę netto. Sprawdź, ile trafia do ZUS, NFZ i US

Porównując podstawowe mierniki aktywności zawodowej w krajach Unii Europejskiej (UE-27) i w Polsce według płci można zauważyć, że:

- większość podstawowych mierników aktywności zawodowej kobiet w Polsce jest mniej korzystna w stosunku do średnich unijnych;

- pomimo wzrostu na przestrzeni ostatnich sześciu lat (2005-2011) wskaźnika zatrudnienia kobiet o 6,3 p. proc., Polska plasuje się dopiero na 20. miejscu wśród krajów Unii Europejskiej pod względem tego wskaźnika. Do krajów, które posiadają najwyższe wartości wskaźnika zatrudnienia kobiet należą: Szwecja, Dania, Holandia, Niemcy, Finlandia i Austria, najniższe wartości wskaźnika są obserwowane na Malcie, w Grecji oraz we Włoszech;

- na przestrzeni lat 2005-2011 stopa bezrobocia wśród kobiet w Polsce zmniejszyła swą wartość o 8,1 p. proc., podczas gdy średnia wartość stopy bezrobocia wśród kobiet w tym okresie dla krajów UE pozostała na niezmienionym poziomie, w związku z czym w 2011 r. natężenie bezrobocia kobiet w Polsce było tylko o 0,7 p. proc. większe niż średnia dla krajów UE;

- w 2011 r. w krajach Unii Europejskiej, a także w Polsce, problem długotrwałego bezrobocia w większym stopniu dotyczył kobiet niż mężczyzn, ale udział kobiet długotrwale bezrobotnych w populacji kobiet bezrobotnych w Polsce jest nieznacznie niższy od średniej dla krajów Unii Europejskiej.

Opr. KM

Biznes INTERIA.PL na Facebooku. Dołącz do nas i czytaj informacje gospodarcze