Dla kogo dłuższa ochrona przedemerytalna?
Pracownicy, którym do uzyskania wieku emerytalnego pozostało nie więcej niż 4 lata, korzystają ze szczególnej ochrony przed zwolnieniem z pracy. Kodeks pracy wprowadza zakaz wypowiadania takim pracownikom umów o pracę w okresie ochronnym. Jednak niedługo zasady korzystania z tej ochrony w odniesieniu do niektórych "roczników" pracowników ulegną zmianie.
Starszy pracownik z gwarancją ochrony
Pracownik, który z racji swojego wieku powoli zbliża się do uzyskania praw emerytalnych, jest dodatkowo chroniony przez prawo pracy. Przepis art. 39 K.p. wprowadza wobec takich osób (zatrudnionych w ramach stosunku pracy) ochronę przed wypowiedzeniem ich umowy przez pracodawcę. Okres ochronny obejmuje 4 lata do osiągnięcia przez pracownika powszechnego wieku emerytalnego, o ile posiadany okres zatrudnienia umożliwiał mu uzyskanie emerytury z osiągnięciem tego wieku. Przez powszechny wiek emerytalny rozumie się wiek emerytalny określony w ustawie o emeryturach i rentach z FUS w odniesieniu do ogółu ubezpieczonych oraz niższy wiek emerytalny dla wyodrębnionych grup (np. z tytułu pracy w warunkach szczególnych dla nauczycieli).
Należy podkreślić, że ochrona przed zwolnieniem dotyczy tylko możliwości wypowiadania umowy o pracę przez pracodawcę. W czasie ochronnym pracodawca może więc zwolnić pracownika w wieku przedemerytalnym w trybie natychmiastowym (dyscyplinarnie lub bez winy pracownika) bądź też zawrzeć z nim porozumienie stron o rozwiązaniu umowy o pracę. Ponadto, jeżeli pracodawca "zdążył" dokonać wypowiedzenia przed rozpoczęciem okresu ochronnego, to umowa o pracę ulegnie rozwiązaniu, nawet jeżeli okres wypowiedzenia upłynął już w czasie ochrony.
Warunek posiadania określonego stażu pracy jako jedna z przesłanek ochrony przedemerytalnej nie jest istotny przy nabywaniu emerytury na nowych zasadach.
W niektórych sytuacjach stosowanie art. 39 K.p. jest całkowicie uchylone. Pracodawcy nie wiążą żadne ograniczenia w zakresie wypowiedzenia umowy pracownikowi w wieku przedemerytalnym, jeżeli:
- ogłoszono upadłość lub likwidację pracodawcy,
- pracodawca przeprowadza zwolnienia na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tzw. ustawy o zwolnieniach grupowych),
- pracownik chroniony na podstawie art. 39 K.p. uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Trzeba w tym miejscu nadmienić o ważnym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2011 r., sygn. akt II PK 20/11. W wyroku tym Sąd uznał, że umowa o pracę na czas określony podpisana z pracownikiem, któremu przysługuje ochrona przedemerytalna, ulega rozwiązaniu z upływem czasu, na który była zawarta, jeżeli termin końcowy umowy przypada przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego.
Nowy wiek emerytalny nie pozbawi ochrony
Reforma emerytalna, wprowadzona ustawą nowelizującą ustawę o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w sposób istotny wpływa na zakres ochrony przedemerytalnej przysługującej pracownikom. Przepis art. 39 K.p. pozostał wprawdzie niezmieniony, ale regulacja przejściowa ustawy nowelizującej zmodyfikowała zasady korzystania z przewidzianej w nim ochrony. Aktualna ochrona przedemerytalna dla pracowników, których obowiązuje "typowy" powszechny wiek emerytalny, tj. 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, rozpoczyna się odpowiednio po ukończeniu 56. i 61. roku życia i trwa aż do uzyskania tego wieku. Regulacja art. 39 K.p. nie uległa zmianie, okres ochronny nadal rozpoczyna się więc po osiągnięciu 56. lub 61. roku życia. Zasadniczej zmianie uległ jednak sam wiek emerytalny. Zgodnie z nowelizacją ustawy o emeryturach i rentach z FUS (wchodzi ona w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.) docelowy powszechny wiek emerytalny będzie wynosił 67 lat zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn. Osiągnięcie tego wieku będzie uzyskiwane stopniowo - poprzez jego podwyższanie co kilka miesięcy. Terminy wydłużania wieku emerytalnego zostały ściśle zaplanowane w ustawie nowelizującej. Przykładowo, kobiety z roczników 1953-1956 będą nabywały prawo do emerytury najwcześniej w wieku 60 lat i 1 miesiąca (kobiety urodzone w okresie od 1 stycznia do 31 marca 1953 r.), a najpóźniej z osiągnięciem 61 lat i 4 miesięcy (kobiety urodzone w okresie od 1 października do 31 grudnia 1956 r.). Kobiety z tych roczników z racji swojego wieku w dniu wejścia w życie reformy emerytalnej miałyby prawo do ochrony przedemerytalnej z art. 39 K.p. Jednak gdyby "odliczać" czteroletni okres ochronny od ukończenia przez nie 56. roku życia, okazałoby się, że można je zwolnić tuż przed emeryturą nabywaną na nowych zasadach. Ta sama prawidłowość dotyczy mężczyzn z roczników 1948-1951.
Takim negatywnym konsekwencjom ma przeciwdziałać art. 18 ustawy nowelizującej, na mocy którego pracownikom, którzy w dniu wejścia w życie noweli (1 stycznia 2013 r.) będą objęci ochroną przedemerytalną z art. 39 K.p. lub którzy byliby nią objęci, gdyby w tym dniu pozostawali w zatrudnieniu pracowniczym - ochrona ta przysługuje przez czas do osiągnięcia wieku emerytalnego wprowadzonego nowelizacją. Oznacza to wydłużenie okresu ochronnego dla niektórych roczników pracowników, w tym w przypadku kobiet urodzonych w grudniu 1956 r. i mężczyzn urodzonych w grudniu 1951 r. nawet o 16 miesięcy. Regulacja przejściowa ma więc chronić pracowników, którzy na dzień 1 stycznia 2013 r. byliby objęci zakresem art. 39 K.p. przed zakończeniem ochrony przedemerytalnej wcześniej niż osiągnięcie przez nich nowego, wydłużonego wieku emerytalnego.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
Ustawa z dnia 11.05.2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 637)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 51 (884) z dnia 2012-06-25